Abyssal-abissal

SLANSЫ ASPIDNЫE — ASPID SHALES qora slanetslar — to‘q kulrang va sora rangli, zich (rovakligi < 1 %), qatqatli sYerpsit, gidroslyuda, xlorit,
kvars va boshqa gil guru^iga kirmaydigan m-llardan tashkil topgan, gilli metamorfik jinslar; tarkibida
ko‘pincha temir sulfidi uchraydi.

SLANSЫ GLINISTЫE — CLAY SHALES Gilli slanetslar — zich (govakligi — 1—3% ), qat-qat sora, kulrang va to‘q kulrang metamorfik t. j. tarkibida gidroslyuda, xlorit, ba’zan kaolinit va boshqa gilli m-llarning qoldigi (montmorillonit va b.) mavjud. Bundan tashhari, tarkibi kvars, dala shpati va boshqa gilsiz m-llardan iborat turlari sam uchraydi.


SLANSЫ GORYUCHIE — SLATES COMBUSTIBLE YOnuvchan slanetslar — gilli, o^akli, kremniyli, mayda qatlamli, emirilgan vaqtda varatsisimon yoki yaxlit, sayvonlar soldigidan tashkil topgan qo‘ng‘irkulrang va sariq-jigarrang, metamorflashgan jins. Qatlamchalari juda mayda, yonib to‘rgan gugurt tutilsa, rezinka yonganga o‘xshash xid chiqaradi. YOnuvchi bulagi sapropelli yoki gumus sapropelli nomi bilan yuritiladi. E. s. lar xavosiz Yerda 500° S gacha, havosi bor Yerda esa 1000° S
gacha sizdirilganda dayvonot soldigidan tashkil topgan moddalar parchalanib, neftsimon mum, chuqur yonadigan gaz va suv hosil bo‘ladi. hayvoy soldiriga qarab mum miqdori 5—10% dan 30—50% gacha etadi. Mumning soddalashtirilgan tarkibiy qismi quyidagilardan iborat: S — 56—82%; N - 5 ,8 —11,5%; N —1—6%; 8 (umumiy)—1,5—9% va 0 —9—36%
gachadir. YO. s. lar suv utlari hisobiga hosil bo‘lishi mumkin (sopropel
cho’kindisi); oliy sinfga kiradigan
o‘simliklarning qoldir hamma E. s.
larda uchraydi va gumusni tyshkil
qiladi. yo. s. lar chuqur bo‘lmagan dengiz qirgoqlarida yoki kullarda o‘simliklar qoldiridan yoxud suv yuzida
so‘zib yuruvchilar (planktonlar) soldiridan, normal shurlikka ega suvda
vujudga keladi; kembriydan to neogengacha bo‘lgan davrdagi t. j. lari
ichida uchraydi. Ko‘pincha juda qatta
satsli maydonlarni egallaydi (yuz,
minglab, km2). Boltits dengiz-buyida,
Belorussiyada, Ukraina va Volga buyida, O‘zbekistonda, YAkutiyada va
boshqa Yerlarda uchraydi. Dazib olish
va ishlatish buyicha MDX dunyoda birinchi o‘rinni egallaydi.E. s. lar yuqori kaloriyali gaz, yonilgi, moylash matYeriallari, fenolixtiol moyi olishda ishlatiladi.