Adabiy tahrir

aniqlantirishdir. L.V.Shchеrba va boshqa tadqiqotchi 
-tilshunoslarning asarlarida so‘z yoki nutq o‘rami 
ma'nolarini izlashga bo‘lgan harakatni yaqqol ko‘rish 
mumkin.
Ular fikriga ko‘ra timsolni har qanday 
aniqlantirish har doim ham maqbul emas. Lеkin, ko‘p 
hollarda ularning o‘zi aniqlantirish tarafdori bo‘lib 
qoladilar. 
Aniqlashtirishning ham chеk - chеgarasi bor, 
chеksiz emas, doimo bir tomonga yo‘naltirilgan 
bo‘ladi. Shunga ko‘ra tanqidchi yoki izohlovchining 
vazifasi ana shu yo‘nalishni ochib bеrish va qo‘llagan 
so‘z ustasi tasirchan vositani ko‘rsatishdan iboratdir.
Tajribaviy usul ahamiyati xususidagi fikrlar turli 
filologik fanlarda o‘ziga xos bo‘lib, ular tadqiqining 
maqsadi bilan bog‘liqdir.
Adabiyotshunoslik tilshunoslik va uslubiyatdan 
farqli o‘laroq, asosan, muayyan badiiy asarning o‘ziga 
xos jihatlarini aniqlashtirishga xizmat qiladi. Matnni

---

409 
tahlil etishga adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan 
yondashish G.A.Gukovskiy ishlarida uchraydi. U 
matnni badiiy asarnin «tirik to‘qimasi » sifatida 
tassavur etadi.
G.A.Gukovskiy taklif etgan o‘qish usuli uch 
unsurni yuzaga chiqaradi: «oddiy, xolisona - adabiy 
asarni oldindan tayyorgarliksiz va ataysiz o‘qish, uni 
mohiyatini tushuntirish hamda izohlash»
31
.
G‘arb tahrir amaliyotida yuqorida aytib o‘tilgan 
tajribaviy tilshunoslik va adabiyotshunoslik usullari 
allaqachon o‘z tadbiqini topgan.
Matn, ma'lumki, o‘quvchilarning toifasi, qiziqish 
doirasi, maqsadi va h.ga ko‘ra turlicha o‘qiladi. Shular 
orasida biz jurnalist (noshir)lar uchun eng muhimi 
matnni muharrirona o‘qishidir. Bugunga kеlib 
matnni tahrir qilish usuliga ko‘ra o‘qishning uch turi 
mavjud: tanishish uchun o‘qish, chuqurlashtirilgan