Adabiyot 11-sinf 1-qism Boqijon To‘xliyev, Bahodir Karimov, Komila Usmonova

ADABIYOT 11-sinf 1-qism Boqijon To‘xliyev, Bahodir Karimov, Komila Usmonova

O‘rta ta’lim muassasalarining 11-sinfi va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarining o‘quvchilari uchun darslik-majmua

O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan

«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

Davlat ilmiy nashriyoti

Toshkent—2018

Slayd muallifi: M.Nullayev.

1-MAVZU: KIRISH

Yaxshi kitob, betakror badiiy
asar inson ma’naviyatini shakl lantirish va boyitishdagi eng
asosiy manba
Umrboqiy kitoblarda olam va odam haqidagi hamma
bilimlar jamlangan bo‘ladi. Ulardan har kim o‘z qiziqishiga
mos mavzularni, ehtiyojlariga ko‘ra ma’lumotlarni topadi
kitoblar siz-u bizni ezgulik va yaxshilikka, mehr va
muruvvatga, ijod va ijodkorlikka undaydi
«Lison ut-tayr» dostonida yozadi:
O‘z vujudingg‘a tafakkur aylagil,
Har ne istarsen – o‘zungdin istagil.
Yusuf Xos Hojib o‘zining bosh qahramoni – Eligni kitobning doimiy yo‘ldoshi sifatida tasvirlaydi:
Elig bir kun yolg‘iz o‘zi o‘tirdi,
Kitobni qo‘ydi, ko‘zini uzoqqa tikdi.
Adibning nazarida, elchi – diplomat lavozimidagi kishi uchun ham asosiy fazilat ko‘p kitob o‘qish va so‘zning
mohiyatini bi lishdan iborat.
«... agar
siz yaxshi narsalarni ko‘rib xursand bo‘lsangiz va, aksincha,
yomon narsani ko‘rib ranjisangiz, haqiqiy mo‘min ekansiz».

Kitobxonlik madaniyatining kamol topishi bu adabiy didning, badiiy-estetik zavqning, nutqiy aniqlikning, demak, go‘zallik va xunuklik haqidagi qarashlarimizning teranlashib borishi demakdir. Bu yo‘ldagi tahsilda Sizga xalq og‘zaki ijodi, qadimiy adabiyotimiz, Sharq va G‘arb xalqlari adabiyotining go‘zal namunalari yordam berishi tabiiy. Badiiy asarlarni o‘qimay, go‘zal adabiyot bilan oshno tutinmay yashayotgan odam hayotda eng nochor va achinarli holga tushib qoladi. Bilib qo‘yingki, kitobxonlik tug‘ma xususiyat emas, demak, komillikni istagan har kim uni o‘zida shakllantirishi va rivojlantirishi mumkin. Ko‘p kitob o‘qigan odam tez fikrlashi, xotirasining kuchliligi, muhim bilan nomuhimni ajrata olishi, voqelikka ijodiy yonda shishi, tashabbuskorligi, hodisalarga tanqidiy nuqtayi nazardan fikr bildira olishi, fikr-mulohazalarini aniq ifodalashi, ayniqsa, og‘zaki va yozma nutqining ravonligi bilan ajralib turadi. Mustaqil kitob o‘qishda tushunib, anglab o‘qish; o‘qiganlarni uqish, matndagi muhim o‘rinlarni ajrata olish va ayrim zarur gaplarni maxsus daftarchaga ko‘chirib olish o‘quvchiga katta foyda beradi.

Mustahkamlovchi testlar

1.«Qut belgusi – bilig» degan maqol qaysi asarda uchraydi?

2. Qaysi adib o‘zining bosh qahramonini kitobning doimiy yo‘ldoshi sifatida tasvirlaydi?

A
Qutadg’u bilig
D
C
B
Devoniy lug’atit turk
Devoniy hikmat
Hibbat-ul haqoyiq
A
D
C
B
Qutadg’u bilig
Devoniy lug’atit turk
Hibbat-ul haqoyiq
Devoniy hikmat

3.Kimning qaysi asarida qizi uchun maktab ochib berganlik holati uchraydi?

3.Kimning qaysi asarida qizi uchun maktab ochib berganlik holati uchraydi?

5. Kimning g‘azallarida ifodalangan tuy g‘ular qalbga zavq bag‘ishlaydi, asarlarida aks etgan hayot hodisalari o‘quvchini o‘yga toldiradi, unda insonning kuch va qudrati ulug‘lanadi, ishonch va e’tiqodini mustahkamlaydigan voqealar bayon qilinadi; odamning yuragida maqtovga loyiq xislatlarni paydo qilishga rag‘bat uyg‘onadi.

A
B
C
D
A
B
C
D
Navoiy «Lison ut-tayr»
Navoiy «Hayrat ul-abror»
Navoiy «Layli va Majnun»
Y.X.Hojib. “Qutadg’u bilig”
Insonni ulug‘laydigan imon, karam, adab, qanoat, vafo, rostlik, ilm kabi fazilatlar haqida alohida fikrlar kimning qaysi asarida bayon qilinadi
Navoiy «Lison ut-tayr»
Navoiy «Hayrat ul-abror»
Navoiy «Layli va Majnun»
Y.X.Hojib. “Qutadg’u bilig”
A
B
D
C
Navoiy «Hayrat ul-abror»
Bobur. “Boburnoma”
Y.X.Hojib. “Qutadg’u bilig”
Yassaviy. “Devoniy hikmat”
4

6. Bobur asarida «Xamsa» dostonlarini zo‘r ishtiyoq va qiziqish bilan o‘qiydigan qaysi inson haqida gapiradi?

A
B
D
C
ONASI
OTASI
O’g’li Kamron
O’g’li Humoyun
Savol va topshiriqlar
1. Yozgi ta’tilda qanday badiiy asarlar o‘qidingiz? Ulardan olgan taassurotlaringizni sinfdoshlaringiz bilan o‘rtoqlashing.
2. Ular orasida sizga eng kuchli ta’sir qilgani qaysi asar bo‘ldi? Nega shunday bo‘lganini izohlang.
2. Asar tanlash va uni mutolaa qilishda, asosan, nimalarga e’tibor berdingiz?
3. Ko‘p kitob o‘qigan inson ma’naviyatiga qanday baho berasiz? Fikringizni hayotiy misollar asosida izohlang.
4. O‘zbek adiblarining ma’naviyatga, adabiyotga doir qaysi hikmatli so‘zlarini bilasiz?
5. Badiiy adabiyotning inson qalbi va jamiyat hayotiga ta’siri to‘g‘risida misollar asosida fikr bildiring.
6. Ta’til davomida o‘zingiz o‘qigan badiiy asarlarga annotatsiya (qisqacha izoh) yozing.