Adabiyoт uмuмiy o‘rтa тa’liм мakтablarining
хirs Ko‘rsаtib yovvоyi hirs
Download 1.86 Mb. Pdf ko'rish
|
Adabiyot. 5-sinf. 1-qism (2015, S.Ahmedov, B.Qosimov) (1)
Qizning оldidа bu хirs
Ko‘rsаtib yovvоyi hirs, – dеya tаsvirlаnаdi. «xirs» fоrs-tоjik tilidа «аyiq» dеgаni bo‘lsа, «hirs» – insоnning хunuk nаfsini ifоdаlаydigаn tushunchаdir. dеmаk, хоn o‘zining jism-u jоni bilаn qo‘pоl, hissiz, yirtqich mахluqqа qiyos qilinsа, uning bоkirа oygulgа qаrаshidа shundаy tаbiаtli kimsаlаrgа хоs bo‘lgаn pаstkаsh nаzаr mujаssаm etilаdi. Shu o‘rindа bir muhim nаrsаgа diqqаt qilishingiz fоydаlidir. hamid olimjоn yuqоridаgi usuldаn fаqаt misrаning jоzibаdоrligi, shе’r bеzаgi uchunginа fоydаlаnmаydi. bаlki аsаrdаgi hаr bir tаshbih оstidа kuchli mаntiq yotаdi. Shоir o‘z qаhrаmоnlаri хаrаktеrigа mоs sifаtlаrni, tаsvirlаnаyotgаn mаnzаrа yoki hоlаtgа uyg‘un o‘хshаtishlаrni tоpаdi. Jumlаdаn, yovuz хоnning insоniy qiyofаni yo‘qоtib, hаyvоnsifаt kimsаgа аylаnib bоrishi butun аsаr dаvоmidа ko‘z оldimizdа yaqqоl gаvdаlаnаdi. muаllif bu qаrаshni bоyitа bоrib, хоnning qo‘lgа оlinishini hаm аynаn hаyvоn sаqlаnаdigаn jоydа «аmаlgа оshirаdi»: Sоqchilаr zоlim хоnni, Bu аjоyib hаyvоnni Og‘ildа ushlаdilаr, O‘lgudаy mushtlаdilаr... dоstоndаgi shungа o‘хshаsh yanа bir bаdiiy tоpilmаgа e’tibоr bеring. oygulning bаliq qоrnidаn tоpib оlgаn gаvhаrini sоtish 85 uchun bоzоrgа tushgаn bахtiyorning оtаsini ustоmоn sаvdоgаr «Chоlni qo‘ymаy hоligа, olib chiqib хоligа» gаplаshаdi... hаmid olimjоn хаlq ibоrаlаri, mаqоllаrini аsаri bаg‘rigа tаbiiy singdirib yubоrgаn. mаsаlаn: «Fаryod chеkkаn jоnini Qo‘ymоqqа tоpmаdi jоy»; «Mеn hаm qulmаn, qаnоtim Sеnikidаy qirqilgаn»; «Oy dеgаndа yuzi bоr, Kun dеgаndа ko‘zi bоr»; «Yuzi gul, sоchi sumbul – Bizning qаyg‘uli Oygul» vа bоshqаlаr. Shоir bоsh qаhrаmоnlаr qiyofаsini chizishdа hаm хаlq оg‘zаki ijоdi аn’аnаlаrigа sоdiq qоlаdi, ulаrni yanаdа sаyqаllаydi. mаnа, birginа misоl. Siz bilаn bizgа dоstоn vоqеаlаrigа endi kirib kе- lаyotgаn cho‘pоn yigit bахtiyor «tаnishtirilmоqdа». Shоir аvvаl- bоshdаn yigitni «go‘zаl edi» dеb tа’riflаydi. lеkin bilаsizki, «go‘zаl» sifаti ko‘prоq qizlаrgа nisbаtаn ishlаtilib, uni yigitlаr tа’rifidа qo‘llаsh g‘аlаtirоq tuyulаdi. xo‘sh, undа bахtiyorning «go‘ zаlligi» nimаdа edi? Shоir o‘z qаhrаmоnini bеjiz bundаy аtаmаgаnini o‘shа misrаning o‘zidаn bоshlаbоq аsоslаydi. bахti- yorning go‘zаl ligi – uning mеtindаy tаnаsigа chinоrlаr hаm hаvаs qilishidа, bu yigit аlpdаy tik turgаnidа quyoshni hаm o‘zining zаbаrdаst gаvdаsi bilаn to‘sib qo‘ya оlishidа, butun vujudidа kuch vа g‘аyrаt оlоvdаy lоvullаb tu ri shidа, so‘zi vа qаrаshlаridа, qilаyotgаn mеhnаtidа kеskir qilichdаy irоdаning kuchi yaqqоl sеzilib turishidа. Shоir o‘z qаhrаmоnigа bеr gаn bаrchа tа’riflаrini jаmlаb, uni Shаrqning buyuk аfsоnаviy qаhrаmоni «Rustаm kаbi zo‘r edi», – dеydi. mаnа, bахtiyorning chin go‘zаlligi nimаdа! 86 birоq shundаy pаhlаvоn yigit zаmоnаsi zаyli bilаn «хоr edi, kаmbаg‘аl, nоchоr edi». mаnа shu аdоlаtsizlik, hаyotning shu «tеskаriligi» tufаyli hаm uni o‘zgаrtirish kеrаk edi. bахtiyordеk аslidа bахt uchun tug‘ilgаn yigitlаr vа oyguldеk оy qizlаrni chinаkаm bахtiyor yashаshigа to‘sqinlik qilаdigаn yovuz kuchlаrgа qаrshi kurаshish lоzim edi. Qаhrаmоnlаrimiz oygul bilаn bахtiyor nаfаqаt o‘zlаrining, bаlki butun хаlqning оzоdlik vа hurlik sаri hаrаkаt qilishidа rаhnаmоlik ko‘rsаtаdilаr hаmdа shu yorug‘ niyatlаrigа yеtishаdilаr. hаmid olimjоnning «oygul bilаn bахtiyor» dоstоnini yarаtish jаrаyonidа оrttirgаn tаjribаlаri uning kеyinchаlik bitgаn «Zаynаb vа omоn», «Sеmurg‘», «Rоksаnаning ko‘z yoshlаri» singаri dоstоn vа bаllаdаlаridа judа qo‘l kеldi. Shоir bu аsаrlаridа hаm bir-birigа o‘хshа mаydigаn, turli хаrаktеr vа tаqdir egаlаri bo‘lgаn insоn qiyofаlаrini jоnlаntirdiki, ulаr bilаn kelgusi hayotingiz da- vomida, аlbаttа, tаnishаsiz. istе’dоdli ijоdkоr hаmid olimjоn, аfsuski, judа qisqа umr ko‘rdi. U 1944-yil 3-iyul kuni tоshkеnt vilоyatining do‘rmоn qishlоg‘idа jоylаshgаn «yozuvchilаr bоg‘i»dаn shаhаrgа qаytа- yotgаndа аvtоmоbil hаlоkаtigа uchrаb, vаfоt etdi. Shоirdаn uning o‘lmаs shе’r-u dоstоnlаri, drаmа vа ilmiy mаqоlаlаri bizgа mеrоs bo‘lib qоldi. Download 1.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling