Adolat yo‘lida kurashdan buyuk bosqinlargacha. Tevton ritsarlarining sarguzashtlari haqida

Tevton ordeni qudratining bir necha sirlari

Birinchisi, boshqaruv tizimining bir qadar mukammalligidir. Tevtonlarda hokimiyat taqsimoti bilan juda murakkab boshqaruv tizimi mavjud edi. Har qanday muhim masala bo‘yicha qaror qabul qilish hech qachon bir kishining qo‘lida to‘planmagan. Qarorlar faqat jamoaviy ravishda qabul qilingan. Bunday hokimiyatni tashkil etish tizimi xazinani ruxsatsiz tasarruf etishdan ham himoyalangan. Tevton ordeni grossmeyster (katta usta) tomonidan boshqarilib, buyurtmaning bir qismi bo‘lgan har bir hududning vakillari tomonidan umrbod saylangan. Grossmeysterning vakolati Bosh boshqaruvchi bilan cheklangan edi.

Foto: Google Photos

Kollektiv boshqaruv organi va beshta mansabdor kishidan iborat kengash doimiy ravishda hamfikrlikda ish olib borgan. Kengash tarkibiga Buyuk qo‘mondon o‘rinbosari (Buyuk usta), harbiy ishlarga mas’ul bo‘lgan Buyuk marshal, Buyuk gospitaller (uning orqasida kasalxonalar bo‘lgan), Buyuk sakristan (iqtisodiy ishlar) va Buyuk xazinachi (moliya) vazifalarini bajaruvchi tarkibga kirgan. Shunga o‘xshash kengashlar joylarda tashkil qilingan.

Tevtonlar kuchining ikkinchi siri – qat’iy siyosiy iroda va tashkil etilgan temir intizom edi. Tevtonlar nafaqat qo‘shib olingan hududlarni, balki o‘zlarini ham juda yaxshi boshqarardi. Birodarlar uchta va’dani oldi: iffat, kamtarlik, itoatkorlik. Tevton ordeni egasi hayotning har bir daqiqasi mantiqiy va bekorga sarflashdan tiyilardi. Birodarlarning hayoti  joriy etilgan orden nizomi bilan tartibga solingan edi.

Ordenning kuchga ega bo‘lishining uchinchi sababi – bu tevtonlar tomonidan yuz foiz foydalanilgan bilimdir. Ritsarlar ochiq va hamma yangi narsalarni, har qanday taraqqiyotni qabul qildi, shuning uchun ular boshqa xalqlarning tajribalarini juda tez o‘zlashtirdi va amalda qo‘lladi. Tarixchilar quyidagi haqiqatni ta’kidlaydi: to‘p haqida birinchi eslatma 1324-yilga to‘g‘ri keldi.

Oradan to‘rt yil o‘tgach, tevtonlar qurollari uchun shunday to‘pli qurollardan faol foydalanishganini qayd etdi. Bundan tashqari, ular bu qurollarni rivojlantirib  o‘rta asrlarda Yevropada o‘xshashi bo‘lmagan katta hajmdagi to‘plarni otdi. Ritsarlar nafaqat harbiy ishlarni, balki qishloq xo‘jaligini ham bilardi. Shunday qilib, Yevropada birinchi bo‘lib tevtonlar qalampir va za’faron yetishtirdi.

Foto: Google Photos

To‘rtinchi sir – bu temir intizom va jangchilarning birinchi darajali tayyorgarligi, shuningdek, dengiz floti asosida qurilgan eng kuchli armiya. Tevton armiyasining kuchiga asosan yuqorida aytib o‘tilgan ilg‘or fazilatlari – yangilikka ochiqligi yordam berdi. Tevton ordeni ritsarlari harbiy sohadagi barcha yangiliklarni diqqat bilan kuzatib bordi va darhol ularni o‘zida qo‘lladi. Shunday qilib, to‘plardan tashqari, ular kamonni ham takomillashtirdi.

Yengil va og‘ir otliqlar va artilleriya yaxshi jihozlangan edi. Orden, shuningdek, Boltiq dengizi va daryo flotiyalarida flotga ega edi. Kuchli armiya va mohir diplomatiya tufayli tevtonlar tobora yangi hududlarni zabt etib, ancha tajovuzkor tashqi siyosat olib bordi. Shunday qilib, Polshaning Prusslarga qarshi urushiga yordam berib, tevtonlar prusslardan bosib olingan yerlarni mukofot sifatida oldi.

Kuchning beshinchi sababi – bosib olingan hududlarni mohirlik bilan boshqarishdir. Buyruqda bosib olingan hududlarda hech qanday og‘ir soliqlar va bojlar belgilanmadi. Bundan tashqari, ritsarlar o‘z xohishlari bilan va mahalliy aholi uchun foydali asosda ijaraga yerlar olgan edi. Shaharlarda hunarmandchilik rivojlandi. Ritsarlarning tashqi siyosati yangi bozorlarni ochdi, boshqa narsalar qatori, bosib olingan hududlar aholisi uchun ham qulay bo‘lib, bu savdo-sotiqning gullab-yashnashiga hissa qo‘shdi.

Foto: Google Photos

Tevtonlarning yengilmas armiyasi suv va quruqlik chegaralarini yaxshi qo‘riqladi. Tevtonlarga nisbatan tajovuzkor bo‘lmagan mahalliy aholi mahalliy hokimiyatda yaxshi lavozimlarni egallashi mumkin edi. Bularning barchasi tufayli mahalliy aholi ma’lum vaqtgacha ritsarlar kuchiga juda sodiq va do‘stona munosabatda bo‘ldi.

Ordenning kuchga ega bo‘lishining oltinchi sababi, shu bilan birga, oldingi sabablarning natijasi Tevton ordenining ulkan boyligidir. Tevton xazinasi Yevropada eng boy edi. Tevtonlarning ichki siyosati tufayli ular tomonidan bosib olingan Prussiya gullab-yashnadi, odamlar boyib ketdi, yangi qishloqlar va shaharlar paydo bo‘ldi va svilizatsiyali infratuzilma paydo bo‘ldi. 1237-yilda Tevton ordeni Qilichbozlar ordeni bilan birlashdi, ular Boltiqbo‘yi davlatlarini zabt etdi va 1283-yilda tevtonlar Prussiyani bosib oldi, shu bilan ularning boyliklarini oshirdi. Tevtonlar boyligini ko‘paytirishning muhim omili ularning Papa tomonidan soliqqa tortilish urinishlariga qarshi turish qobiliyati edi. Rim cherkovi ko‘plab Yevropa hududlariga qo‘shimcha soliqlar kiritishiga yo‘l qo‘ygan bo‘lsa, tevtonlar hech qachon bunga  yo‘l qo‘ymadi.