Adrenomimetiklar. Pediatriyada adrenomimetiklarni o’ziga xos qo’llanishi. Reja

ASOSAN α -ADRENOREЦEPTORLARNI QO’ZG’ATUVChI VOSITALAR

MEZATON- asosan postsinaptik membranada joylashgan α1 adrenoresteptorlarni togridan-togri Qozgatadi, bundan tashqari oz miqdorda presinaptik membranadan NA ajralishini kuchaytiradi. Adrenalindan kimyoviy strukturasida 1ta gidroksil radikalining kamligi bilan farQ Qiladi, shuning uchun KOMT ta’sirida parchalanmaydi, davomli ta’sir ko’rsatadi, me’da ichak traktida parchalanmaydi. Adrenomimetik ta’siri adrenalinnikidan sustroq. Lekin kichik konstentrastiyalarida ҳam faqqt α-adrenoresteptorlarni Qozgatib, tomirlarni toraytiradi, Qon bosimini ko’taradi (t/i –20min.t/o-40-50 minut). Reflektor yo’l bilan bradikardiyaga olib keladi. MNSni kuchsiz Qozgatadi.

Boshqa vakillari: NAFTIZIN, GALAZOLIN.

ASOSAN β -ADRENOREЦEPTORLARNI QO’ZG’ATUVCHI VOSITALAR

IZADRIN. Sintetik preparat bo’lib fenilalkil aminlar ҳosilasi (izoprpil noradrenalin), β1 va β2 adrenoresteptorlarni bevosita qo’zg’atadi. Natijada yurak qisqarishi tezligi va kuchi ortadi (β1). Yurak avtomatizmi va o’tkazuvchanligi tezlashdi. Skelet mushaklarining qon tomirlari (β2) kengayadi qon bosimi pasayadi. Bronxlar, me’da-ichak trakti, bachadonning silliq mushaklarini bo’shashtiradi. Bronxiolitik ta’siri tez boshlanadi va 1 soat davom etadi. MNSni qo’zg’tadi. Modda almashinuviga adrenalinga o’xshash, lekin kuchsizroq ta’sir ko’rsatadi (ayniqsa giperglikemiya).

Boshqa vakillari: SULBUTAMOL, TERBUTALIN, FENOTEROL, DOBUTAMIN

SIMPATOMIMETIKLAR

• EFEDRIN-efedra yovvoyi o’simligi tarkibidagi alkaloid (kuzmicheva trava) - Ma xuan (xitoy). O’simlikda efedrin chapga aylantiruvchi izomer bo’lib, faolligi sintetik efedrindan ancha kuchli. Efedrin presinaptik membranaga ta’sir etib, NA ajralib chiqishini kuchaytiradi. Undan tashqari efedrin postsinaptik membranadagi adrenoresteptorlarni bevosita qo’zg’atadi. NA ajralishni kuchaytirishi va NA bir qismi adrenalinga aylanganligi xisobiga efedrin α va β adrenoresteptorlar qo’zg’alganligida kelib chiqadigan o’zgarishlarni yuzaga keltiradi. Ya’ni yurak faoliyatini oshiradi, tomirlar torayadi, qon bosimi ko’tariladi, bronxlar kengayadi, MIT a’zolarning ҳarakati va sekrestiyasi susayadi, qorachiq kengayadi (ko’zning ichki bosimi o’zgarmaydi), giperglikemiya, giperlipidemiya, rivojlanadi. Efedrinning ta’siri kuchi adrenalinnikiga qaraganda 50-100 marta sust, asta-sekin va davomli ta’sir ko’satadi. M-n: gipertenziv ta’siri davomligi adrenalinikidan 7-10 marta uzoqroq. Efedrin ketma-ket organizmga kitritilsa (10-30min.). Qon bosimi ko’tarilish o’rniga pasayadi (taxifilaksiya), chunki efedrin presinaptik membranadagi NA zaҳiralarini kamaytiradi. Efedrin MAO faolligini susaytiradi. Shuning uchun u MNS ni adrenalin va NA ga nisbatan kuchli Qozgatuvchi (uyQuni yo`qolishi, ko’tarinki kayfiyat, giperglikemiya, ishtaxani yo`qolishi) ta’sir etadi. Efedrin NA va Adrenalindan farqli o’laroq MITda parchalanmaydi, MAO ta’siriga chidamli, jigarda parchalanadi, taxminan 40% o’zgarmagan xolda peshob tarkibida ajraladi.