Agregatlarni ishlatishda energiya va yoqilg’i sarfi. Reja: Agregatlarning soatli ish unumi va unga ta’sir qiluvchi omillar

ISH UNUMINING ELEMENTLARI
1.Qamrash kengligi – V 2. xarakat tezligi – V 3. vaqt – T
Wx1=0,1. V_ish  V_ish  tbi (ga/soat) t_ish - 1 soat davomida xaqiqiy ish bajaradigan vaqt. Wx1=0,1. V_ish  V_ish   = T_ish/T_sm
 - smena vaqtidan foydalanish koeffitsiyenti: T_ish – smena vaqti davomidagi sof ish vaqti.


SMENALIK ISH UNUMI
W_s=0,1. V_ish  V_ish  ; W_sm = 0,1  V_ish  V_ish T_ish (ga/sm)
Konstruktiv qamrash kengligidan foydalanish koeffitsiyenti.
=V_ish/V_k
bu yerda: V_ish - mashnaning ishchi kengligi. V_k - mashinaning konstruktiv kengligi.
Qator oralari bilan bog’liq bo’lgan xamma ishlarda va xaydovda.  = 1
Boronalashda, yoppasiga kultivatsiya qilishda  = 0,97 - ,98
Qator oralari bilan bog’liq bo’lmagan xosilni yig’ishtirish ishlarida (don, silos)  = 0,95-0,97


AGREGATLARNING ISH UNUMI:
Soatlik. Smenalik va yillik (mavsumiy)


SOATLIK ISH UNUMI:
Agregat (mashina) bilan 1 soat ichida bajarilgan ishni xarakterlaydi.


SMENALIK ISH UNUMI:
Soatlik ish unumiga, smenaning davomligi va ish vaqtidan foydalanish darajasiga bog’liq.
YILLIK ISH UNUMI:
Agregat bilan bir yil yoki mavsum (o’rim –yig’im, ekish va xakozo) davomida bajarilgan ish xajmini ifodalaydi. Yillik bajarilgan ish xajmi smenalik ish unumiga va agregatning yil davomida ishlagan smenalar soniga bog’liq. Smenalik ish unumi qancha samarali, texnikadan foydalanish qanchalik yaxshi tashkil qilingan bo’lsa, yillik ish xajmi ko’rsatkichi shuncha yuqori bo’ladi.
Mashina – traktor agregatlarining ish unumi xaqiqiy bajarilgan ish asosida xam (xaqiqiy ish unumi va xisoblash yo’li bilan xam ) aniqlash mumkin.
Boshlang’ich ma’lumotlariga ko’ra nazariy va ekspluatatsion ish unumi farq qilinadi.
Nazariy ish unumi agregatning konstruktiv qamrash eni korxona qo’llanmasi bo’yicha, nazariy xarakat tezligi (shataksiramasdan) asosida va foydalanish bajarilmagan vaqtni (burilishlar, salt yurishlar) xamda turli sabablarga ko’ra agregatning to’xtab turishlarini xisobga olmagan xolda xisoblanadi.

MOBIL AGREGATNING SOATLIK ISH UNUMI.

We = 0,1 V _ish  V_ish   (2.1)
bu yerda: V – ishchi qamrash kengligi; V – ishchi tezlik;  - vaqtdan foydalanish koeffitsiyenti

TRASPORT AGREGATINI SOATLIK ISH UCHUN.

W_e = d  j  V_ish    p
bu yerda: d – va telejkaning nominal yuk ko’tarish qobilyati. t; J – yuk ko’tarish qobilyatidan foydalanish koeffitsiyenti; V_ish – ishchi tezlik;  - transport agregati uchun vaqtdan foydalanish koeffitsiyenti;
(2.2.)
bu yerda : – bir tsikl davomida yuk ostida yurgan vaqt (soat); – yuksiz yurilgan vaqt (soat); e– yukni tashish masofasi (km); T_yuk  T_t – yukni yuklash va tushirish vaqtlari (soat) υ_st – transport agregatining yuksiz xolatdagi xarakat tezligi (km/s) n – transport agregati sostavidagi telejkalar soni.

R_il – ilmoqdagi kuch (N); R_g –bita telejkaning yuk bilan birgalikdagi tortishga bo’lgan qarshiligi (N);

G_t, G_yuk-telejka va yukning massasi; f-telejkaning yurishga bo’lgan qarshilik koeffitsiyenti;

AGREGATLAR SMENALI ISH UNUMI


W_sm = W_e  T_sm

bu yerda: W_e – soatlik ish unumi; T_sm – smena vaqti.

Agregatning bitta operatsiya bo’yicha berilgan agrotexnik muddatda bajarilishi mumkin bo’lgan ish miqdori quyidagicha aniqlanadi
W_e = W_sm  P_sm  D_ish
bu yerda: W_cm – agregatni smenalik ish unumi; P _sm – smenalar soni; D_ish – ishchi kunlar soni.

AGREGATNI AGROTEXNIK MUDDATDA BAJARGAN ISHI.

W_u = W_sm  P_sm  D_ish
bu yerda: W_cm – agregatni smenalik ish unumi; P _sm – smenalar soni; D_ish – ishchi kunlar soni.
Mashina traktor agregatning ish unumiga ta’sir qiluvchi faktorlar:
Birinchi gruppa
Agregat tarkibiga kiruvchi traktor va agregatlarning texnik – iqtisodiy xamda boshqa ekspluatatsion ko’rsatkichlariga bog’liq bo’lgan faktorlar kiradi. Bularga agregatning xarakat tezligi, ish qamrash kengligi, dvigatelning quvvati, traktorning tortish quvvati va turli uzatmalardan tortish kuchi, texnik xizmat ko’rsatishga ketgan vaqt, mashinaning ishonchlilik va buzilmasdan ishlash ko’rsatkichi va boshqalar kiradi.
Ikkinchi gruppaga
Ishlash sharoiti va avvalo agregatlar bilan ishlov berilayotgan yer uchastkasining xususiyatlari: tuproqni mexanik tarkibi, uchastkaning katta-kichikligi va shakli, dala relefi, tuproqning namligi bilan bog’liq bo’lgan faktorlar kiradi.
Bu faktorlar agregatning xarakatlanish usullari, mashinalarning solishtirma qarshiligi, paykallarning katta-kichikligini belgilaydi.
Uchinchi gruppaga
Mashinadan foydalanishning tashkil etish darajasi, paykalda agregatlarning ishlash texnologiyasi, traktorchilarning malakasi, mehnatni tashkil qilish va unga xaq to’lash shakllariga bog’liq bo’lgan faktorlar kiradi.
Bu uch gruppa faktorlarning xammasi bir-biriga bog’liqdir.
YUqoridagi formuladan shu narsa kelib chiqadiki, bajarilgan ish xajmini oshirish uchun agregatning konstruktiv qamrash enidan va smena vaqtida yaxshiroq foydalanish kerak.
Qamrash eni va xarakat tezligi, o’z navbatida, traktorning quvvatiga bog’liq. Agregatning ish unumi traktorning quvvati qancha katta, undan foydalanishsh darajasi qancha yaxshi va mashinaning solishtirma qarshiligi qancha kam bo’lsa, shuncha yuqori bo’ladi.
Agregatning ish unumini belgilaydigan faktorlardan biri vaqtdir. Smena davomiyligi ishlab chiqarish sharoitlarida quyidagi elementlardan tarkib topadi.

bu yerda : t_ish – sof ish vaqti; t_tya - tayyorgarlik yakunlash vaqti; t_bur – salt yurish va burilish vaqti; t_txk – agregatga texnologik xizmat ko’rsatish to’xtab turishlar vaqti (Urug’, o’g’it to’ldirish-bunkerni bo’shat va xokozo); t_mtxk – agregatga tashkiliy txk vaqti; t_co’ – agregatni smena ichida daladan dalaga vaqti; t_she – dam olish va shaxsiy exti1jlar uchun ketgan vaqti; t_kv - ko’shimcha vaqt; t_tae - tasodifiy ishlarga sarflangan vaqt; t_ttv-texnik nosozliklarni bartaraf qilish uchun, tashkiliy meterologik va boshqa sabablarga ko’ra to’xtab turish vaqti.