Agrokimyoning nazariy asoslari

Miloddan avvalgi VIII asrda Gesiod dehqonchilik taqvimini nazmda ifoda qilgan bo‘lsa, undan uch asr keyin (miloddan avvalgi V asr) Ksenofondning «Iqtisod» asarida dehqonchilik masalalari bir muncha keng bayon qilindi. « 0 ‘simliklar qanday qilib va nima bilan oziqlanadi» — degan savol qadim -qadim lardan buyon insonlarni, ayniqsa ilm ahlini qiziqtirib kelgan.

• Miloddan avvalgi VIII asrda Gesiod dehqonchilik taqvimini nazmda ifoda qilgan bo‘lsa, undan uch asr keyin (miloddan avvalgi V asr) Ksenofondning «Iqtisod» asarida dehqonchilik masalalari bir muncha keng bayon qilindi. « 0 ‘simliklar qanday qilib va nima bilan oziqlanadi» — degan savol qadim -qadim lardan buyon insonlarni, ayniqsa ilm ahlini qiziqtirib kelgan.
• Bu savolga birinchi bo‘lib buyuk yunon mutafakkiri Arastu (Aris- totel) eramizdan avvalgi TV—IT I asrlarda to‘g‘ri javob berdi. U o‘sim- liklar o‘zlarining ildizlari bilan tuproqdan kerakli oziq moddalarni o‘zlashtiradi, degan xulosaga keldi.

Feofrast (Arastuning eng iqtidorli shogirdi) ustoziga qarshi o‘laroq, o‘simliklar faqatgina yashil barglari bilan oziqlanadi, ildizlar esa, o‘simliklarni substratda tutib turish uchun xizmat qiladi, degan g‘oya- ning tarafdori edi.

• Feofrast (Arastuning eng iqtidorli shogirdi) ustoziga qarshi o‘laroq, o‘simliklar faqatgina yashil barglari bilan oziqlanadi, ildizlar esa, o‘simliklarni substratda tutib turish uchun xizmat qiladi, degan g‘oya- ning tarafdori edi.
• Mana shu ikkita taxmin (gipoteza) keyinchalik o'simliklarning oziqlanishidagi bitta jarayomiing ikki tomonini-ildizdan (mineral) va havodan (fotosintez) oziqlanishlarning rivojlanishiga asos bo‘ladi.
• Feofrastni botanika fanining «otasi» deb ataydilar. Lekin u tuproq- shunoslik haqida fikr yuritib, uning xossalari va tarkibini o‘rgangan, ekinlarni guruhlashga harakat qilib, ularga o'g‘it (mahalliy o‘g‘it, albatta) turlarini tavsiya qilgan edi.

Yunonistonda dehqonchilik va o‘simliklarning oziqlanishi haqidagi fikrlar ancha erta shakllangan boMsa, dunyoning boshqa chekkalarida bir muncha keyinroq paydo bo‘ldi. Miloddan awalgi II asrda rimlik Katon (yirik quldor va davlat arbobi) «Dehqonchilik» asarini yozdi.

• Yunonistonda dehqonchilik va o‘simliklarning oziqlanishi haqidagi fikrlar ancha erta shakllangan boMsa, dunyoning boshqa chekkalarida bir muncha keyinroq paydo bo‘ldi. Miloddan awalgi II asrda rimlik Katon (yirik quldor va davlat arbobi) «Dehqonchilik» asarini yozdi.
• Asarda «tuproq unumdorligi nima» degan savolgau «yerni shudgorlash, shudgorlash va go‘nglash» deb javob berdi.
• Miloddan awalgi 35-yilda Varron (81 yoshda) qishloq xo‘jaligiga oid traktat yozdi. Bunda u ko‘proq Feofrastning fikrlariga tayanadi.
• Eramizning boshlariga kelib Italiyada dehqonchilikka oid ko‘p sondagi adabiyotlar to‘plandi. Ayrim ekinlarni (sabzi, karam, bug'doy, tok va boshqalar) o‘g‘itlashga doir maxsus asarlar yozildi. Masalan, Kolumella o‘z ishiarida o‘g‘itlashga jiddiy e’tibor berib, go‘ng va ko‘kat o‘g‘itlardan tashqari yerlarga yog‘och kuli hamda tuproq solish ekinlar hosildorligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishni ta’kidlagan.