Agrologistika va biznes” fakulteti «agroiqtisodiyot va turizm» kafedrasi

Eksportva import shartnomalaribo‘yichaumidsizmuddatio‘tgandebitorvakreditorqarzdorliklarnihisobdanchiqarishnitashkiletish
SXEMASI

Bosqichlar			Subyektlar		Tadbirlar		Muddatlar
1-bosqich			Markaziybank		Hukumatkomissiyasivahududiykomissiyalargaeksportva import shartnomalaribo‘yichamuddatio‘tgandebitorvakreditorqarzdorliklarto‘g‘risidagima’lumotlarnitaqdimetish.		Haroyning 10-sanasiga qadar
2-bosqich			Hududiykomissiyalar		1. Qarzdorliklarto‘g‘risidagima’lumotlarnixo‘jalikyurituvchisubyektlarkesimidapuxta vamanzillio‘rganibchiqish, jumladan, ularningasosliliginitekshirish, qarzdorlikyuzagakelishininghuquqiyasoslarinitahlilqilish. Bundaasoslangandebitorqarzdorlikhaqidagima’lumotlarnito‘liqholdategishlihujjatlar* bilanbirgalikda Tashqiishlarvazirligiga kiritiladi. 2. Xo‘jalikyurituvchisubyektlarningmazkurNizomning 5-bandida nazardatutilganqarzdorliklarini (Tashqiishlarvazirligitomonidano‘rganilayotganma’lumotlardantashqari) TSOYEATdanchiqarishyuzasidanqabulqilinganxulosalarni Davlatsoliqqo‘mitasiga taqdimetish.		Haroyning 20-sanasiga qadar
			Tashqiishlarvazirligi		1. Asoslangandebitorqarzdorliklarto‘g‘risidagima’lumotlarniO‘zbekistonningxorijdagitegishlidiplomatikvakolatxonalari (elchixonalarvakonsullikmuassasalari) orqalixorijiymamlakatlarningvakolatliorganlarigayetkazishvaamaliyyordamberishchoralariniko‘rish. 2. Chet eldagikorxonagabog‘liqbo‘lmagansabablargako‘rayaroqsizbo‘libqolganyoki import qiluvchidavlatorganitomonidanmusodaraqilinganyoxudbojxonanazoratiostidayo‘qqilingantovarlargaxorijdagitegishlivakolatliorganlartomonidanzarurhujjatlarxo‘jalikyurituvchisubyektlargataqdimetilishidako‘maklashish. 3. Amalga oshirilganishlarhaqidategishlihududiykomissiyagama’lumotlarnitaqdimetibborish.		Haroyning 1-sanasiga qadar
			Hududiykomissiyalar		Tashqiishlarvazirligitomonidantaqdimetilganma’lumotlaryuzasidanqabulqilinganxulosalarniDavlatsoliqqo‘mitasigataqdimetish.		Haroyning 5-sanasiga qadar
3-bosqich			Davlatsoliqqo‘mitasi		TSOYEATdanqarzdorliklarnichiqarishbo‘yichatakliflarishlabchiqishvaHukumatkomissiyasigategishliqarorqablqilishuchunkiritish.		Haroyning 10-sanasiga qadar
4-bosqich			Hukumatkomissiyasi		1. Davlatsoliqqo‘mitasitakliflariasosidaqarzdorliklarniTSOYEATdanchiqarishto‘g‘risidaqarorqabulqilish. 2. Qabulqilinganqarorijrosinita’minlashuchunDavlatsoliqqo‘mitasigayuborish.		Haroyda birmarta
5-bosqich			Davlatsoliqqo‘mitasi		Hukumatkomissiyasiqarorinitegishlitijoratbanklarigayetkazish.		Qarorqabulqilinganidankeyin 5 kalendarkundavomida
6-bosqich			Tijoratbanklari		HukumatkomissiyasiningqarorlariasosidaqarzdorliklarniTSOYEATdanhisobdanchiqarish.		Hukumatkomissiyasiningqarorikelibtushgankundanboshlabbirishkunidavomida

19] VazirlarMahkamasining 2021-yil 14-apreldagi 216-son qaroriga

O‘zbekistonRespublikasiDavlatbojxonaqo‘mitasiYagona avtomatlashtirilganaxborottiziminingtashkiliy-funksionaltuzilmasi

5-chizma Yagona avtomatlashtirilganaxborottiziminingtashkiliy-funksionaltuzilmasi

21] Customs.uz

20](O‘zbekistonRespublikasiQonunhujjatlarito‘plami, 2004-y., 38-39-son, 427-modda)

Manba: customs.uz

Xulosavatakliflar
Xulosa qilib aytadigan bo’sak, yetkazibberishtizimiasosidaaxborot-texnikabazasiningtashkiletilishi, boshqarishdazarurbo‘lganstrategikvataktikvazifalarnihaletishdaaxborotlarniyig‘ishvaularniajratibolishasosiyrolo‘ynaydi. Axborotlarningxarakterivauningsifatliajratilishiqabulqilinadiganqarorlarningnatijasigakattata’sirko‘rsatadi. Yetkazibberishtizimningtuzilishiamaliyotdashuniko‘rsatadiki, axborotlarnito‘g‘riajratabilishda, ularnitahlilqilib, korxonaningkuchlivakuchsiztomonlarinio‘rganib, axborotlarniyig‘ishvatayyorlashasosiyko‘rsatkichlarigae’tiborberishzarurdir. Bundaytahlil, shusohabo‘yichapuxta, qiziquvchimutaxassislarbilano‘tkazilishilozim. Bu sohadama’lumbo‘lganyo‘nalishlardanbiri, ya’niishchiguruhnitashkiletishbo‘yichashuaxborotlardanfoydalanuvchimutaxassislarnijalbetishdir. Raqobathozirgizamondaxo‘jalikyuritishningasosiyshartlaridanhisoblanadi. Shuninguchunraqiblarnito‘g‘ribaholashma’lummiqdordashukorxonaniboshqarishdagikamchiliklarni ham baholashdir.Yetkazibberishaxborotlaritizimisifatiningoshishi, mahsulotg‘amlabqo‘yilishi, jo‘natish, omborgajoylash, puloqimlarinita’minlashmasalalarinisamaralihaletishdaxizmatqiladi. Axborotoqimlariniyig‘ishkattafoydaberadi, lekinbularxarajatsizbo‘lmaydi. Teskarialoqagaegaaxborottizimitushunchasiasosiytuzilmanituzishda, logistiktizimniboshqarishdagijarayonlarningturlitomonlariniintegratsiyalashdaasosbo‘libxizmatqiladi. Teskarialoqagaegaaxborotatrof-muhitimkoniyatiyaratilgan, ma’lumto‘g‘riqarorlarqabulqilinib, ularshumuhitniyaxshilashgata’sirko‘rsatganjoydamavjudbo‘ladiva EHM bazasidalogistikaxborottizimlariniko‘rishmobaynidabirqanchatamoyillargarioyaqilinadivaularquyidagitamoyillargaamalqiladi.Yetkazibberishborgan sari kengroqahamiyatkasb eta boshlaganfaoliyatsohasidir. Shuninguchundavlatvaxususiybo‘limlarningyetkazibberishsohasigaqiziqishiortibbormoqdahamdaehtiyojvujudgakelmoqda. Tijorattiziminingtamoyillarivakonsepsiyasimateriallarniboshqarishvataqsimlashbilanbog‘liq. Amerikalikolimlarninghisoblashlaricha, yetkazibberishtezroqrejalashtirishningtuzilishi, ularningtadbirkorlikvazifalaridir. yetkazibberishsohasidaboshqaruvvazifalarinafaqatmoddiyoqimlarniboshqarish, balkidoirasidataqsimlashnibashoratqilishbo‘yichakundalikfaoliyatniamalgaoshiraoladiganvazifavastrategiyalarniishlabchiqishmexanizminita’minlashgaqaratilgan. Yetkazibberishikki: boshqaruvvatexnologiyanuqtainazaridanko‘ribchiqiladi. Ta’minotniboshqarish, moddiyoqimningharakatlanishivasotishnita’minlashitashkiliyboshqaruvgategishlidir. Transportdatashishtexnologiyalarinitakomillashtirish, omborxonaxo‘jaligi, axborotlitashkilot, rejalashtirish, nazorathamdabuxizmatlardan har biriningsamaralifaoliyatyuritishigaxarajatlarnikamaytirishmaqsadgamuvofiq. Muvofiqlashtirishesatexnologikyo‘nalishlargategishli. Yetkazibberishxalqaroatamabo‘libqolgan, shuninguchunyetkazibberishfaniiqtisodiyotsohasidajudazarurdir.Yetkazibberishoperatsiyalari - moddiyvaaxborotoqimlarinio‘zgartirishgaqaratilganharakatlarningajratilganmajmuasi. U ko‘pginaboshlang‘ichshartlar, tashqimuhitningo‘lchamlari (ushbuYetkazibberishtiziminuqtainazaridanboshqarilmaydigano‘zgaruvchanlar, buo‘zgaruvchanlarqaydetilgan, tasodifiyvanoaniqbo‘lishimumkin), muqobilstrategiyalarmaqsadiyvazifalarningta’riflaritomonidanberilishimumkin. Yetkazibberishoperatsiyalarinitashqilarga (ishlabchiqarishningyetkazibberishvazifalariniamalgaoshirishgayo‘naltirilganlar)gaasoslanibtasniflashmumkin. Birinchiturdagioperatsiyalar, ikkinchilarigaqaragandako‘proqdarajadabirqatortasodifiyvaqiyinchilikbilanbashoratqilinadigano‘zgaruvchanlar (bozorholatlariningtebranishlari, yetkazibberuvchilartomonidanyetkazibberishshartnomasibo‘yichamajburiyatlarningbajarilmasligi) ta’sirigaduchorbo‘ladilar, ba’zidaqismanyokikattato‘liqnoaniqliqsharoitlaridabajarilishikerak. Operatsiyalarbirtomonliyokiikkitomonlama (tovargamulkegaligihuquqiningvasug‘urtaxavf-xatariningbittayuridikshaxsdanboshqasigao‘tishibilanbog‘liq), qo‘shilganqiymatgaegavausizbo‘lishimumkin. Qo‘shimchaqiymatgaegaoperatsiyalar (masalan, bichish, idishlargajoylashtirish) haqiqatdatexnologikoperatsiyalardandir, ammo u muomalasohasidasodirbo‘ladi.Axborotoqimi (information flow) - u logistiktizimda, logistiktizimvatashqimuhitorasidaaylanibyuruvchi, logistikoperatsiyalarniboshqarishvanazoratqilishuchunzarurbo‘lganxabarlarningmajmuasi. Axborotoqimimoddiyoqimgamoskeladivaqog‘ozyokielektronhujjatko‘rinishidamavjudbo‘lishimumkin. U vujudgakelishmanbai, yo‘nalishi, davriyligi, hajmi, uzatishtezligibilanta’riflanadi. Yetkazibberishdayanagorizontal, vertikal, tashqi, ichki, kiruvchiaxborotoqimlarinifarqlashmumkin. Agar bundayoqimningyuqoridao‘tilganta’riflariavvaldanma’lumbo‘lsa, undauninguchunaloqaningboylik 171 manbalarinizaxiralash, uningtranslyatsiyasiningmuvofiqrejiminiqoplashmumkin. Axborotoqimlariniboshqarishuzatishtezliginitegishliqabulqilishtezligimiqdorigachacheklash; oqimninghajmiayrimuzelningyokiyo‘luchastkasiningo‘tkazishqobiliyatinimiqdorigachacheklashdaniboratbo‘ladi. Axborotoqimlariniishlabchiqishgaxarajatlarmuhimtashkilqiluvchilogistikxarajatlarbo‘ladi. Axborotoqiminimoddiyoqimnamunasisifatidako‘ribchiqishmumkin.