Ахборот коммуникация технологияларининг тараққий этиши билан ҳаётимизни қулайликлар билан бойитиш мақсадида тақдим

Индексация кўрсаткичларини тахлил қилиш 
Жаҳонда давлат бошқарувида АКТни ривожлантиришнинг 
ҳолатини баҳолаш мақсадида яқинда таҳлил ўтказилди ва уч 
қисмдан иборат баҳолаш негизида БМТга аъзо бўлган давлатларда 
ривожланиш индекси аниқланди. Бу уч қисм қуйидагилардан 
иборат: давлат органларининг Интернетда ҳозир бўлиши, 
телекоммуникация инфратузилмасининг ҳолати ва одам ресурсини 
ривожлантириш даражаси. Ушбу индекс бўйича мамлакатлар
натижаларининг тақсимланиши уларнинг иқтисодий, ижтимоий ва 
сиёсий ривожланиши даражасига мувофиқ келади. 

---

9 
Шарқий Европа ва МДҲ мамлакатлари индекслари қуйидагича 
тақсимланди: 
Чехия 
2.09 
Словения 
1.66 
Эстония 
2.05 
Болгария 
1.33 
Польша 
1.96 
Қозоғистон 
1.28 
Россия 
1.89 
Ўзбекистон 
1.10 
Украина 
1.80 
Қирғизистон 
1.01 
Венгрия 
1.79 
Ҳатто ривожланишнинг энг юқори индексига эга бўлган Чехия 
ва Эстония жаҳоннинг етакчи давлатлари бўлган АҚШ(3,11), 
Австралия(2,60), Янги Зеландия (2,59) ва Сингапур (2,58) дан 
жиддий равишда орқада қолаётганлигини кўриш қийин эмас. Бироқ 
шунга 
қарамай, 
ўтиш 
иқтисодиёт 
жамиятларнинг 
АКТ 
лойиҳаларини жорий этишда етакчилик қилаётган мамлакатлардан 
орқада қолиши ташвишлантирадиган ҳолат эмас. Бу яқин ўн 
йилликда уни бартараф этишнинг мутлақо реалист иқболлари 
ҳақида гапириш имконини беради. 
Электрон ҳукуматнинг ташкилий ҳуқуқий базасини пайдо 
бўлишидан ҳозиргача амалга оширилган ишлар, миллий ва 
жаҳон тажрибаси ютуқлари 
Чехия. Чехияда АКТни давлат бошқарувига жорий этиш 
ШарқийЕвропадаги энг юқори даражалардан бирида туради. 
Кейинги бир нечайилда Чехия улкан муваффақиятларга эришди ва 
минтақада етакчидавлатга айланди. Чехиянинг яқин орада Европа 
Иттифоқига қўшилиши муносабати билан ҳукумат Чехияда 
телекоммуникацияларни 
ваахборот 
жамиятини 
янада 
ривожлантиришнинг йўналишларини белгилаб берувчи ягона 
ҳужжатни 
ишлаб 
чиқди. 
Ушбу 
ҳужжат 
«Ахборот 
вакоммуникациялар соҳасида давлат сиёсати – Э-Чехия 2006» деб 
номланади. Ҳужжат «Электрон Европа 2005: Барча учун ахборот 
жамияти»Иш режаси мақсад ва талабларига йўналтирилган, бироқ 
Чехия Республикасининг алоҳида эҳтиёжларига жавоб беради. 
Ҳужжатда 
қуйидагиустуворликлар 
ажратиб 
кўрсатилган: 
коммуникация хизматлариданфойдаланиш мумкинлиги ва уларнинг 
хавфсизлиги, аҳолининг ахборотсаводхонлиги, тармоқ орқали 

---

10 
давлат хизматлари кўрсатиш ва электронтижоратнинг тадрижий 
ривожланиши 
учун 
муҳит 
яратиш. 
АКТлойиҳаларини 
молиялаштиришда хусусий сектор ҳамда давлат-хусусийшериклик 
дастурлари деб аталадиган дастурларнинг маблағлари каттаўрин 
тутиши лозим. Бундан ташқари, Европа Иттифоқининг ҳар 
хилдастурлари 
ва 
жамғармаларига 
аъзолик 
Чехияга 
лойиҳаларнибиргаликда молиялаштириш имконини беради.2003 
йил 
октябрь 
ойида 
Чехиянинг 
ҳукумат 
портали 
– 
«Давлатбошқаруви портали» очилди. Портал ҳукумат хизматларига 
киришнингягона нуқтасини тақдим этади. Портал ахборотни излаш 
ва давлаторганларининг жисмоний ва юридик шахслар билан 
алоқаларинингтаянч нуқтаси бўлиб хизмат қилади. Портал 
Ахборотлаштиришвазирлиги томонидан ташкил этилган ва қўллаб-
қувватланади. Порталқуйидаги хизматларни кўрсатади; Чехия ва 
Европа 
қонунчилиги 
бўйичамаълумотлар 
базасига 
кириш, 
марказий, минтақавий ва маҳаллийорганлар билан алоқа 
қилинадиган 
ахборот, 
фойдаланувчининг 
ҳаётидаврига 
мўлжалланган 
портал 
хизматлари 
бўйича 
«Your 
Life» 
(Сизнингҳаётингиз) деб аталадиган йўл кўрсатувчи мавжуд. 2003 
йил охиригабориб кўпроқ хизматлар кўрсатишга эришиш, 
порталнинг инглизтилидаги версияси ва хорижий фуқаролар учун 
ахборотрежалаштирилган эди. Лойиҳанинг қиймати – бир йилга 40 
млн крон(бир йилга 1, 26 млн евро).2003 йил январь ойидан бошлаб 
солиқ тўловчилар солиқларнингайрим турлари (қўшилган қиймат 
солиғи, кўчмас мулк солиғи, йўлйиғими) бўйича электрон шаклда 
декларация топширилиши мумкин.Шунингдек порталдан жисмоний 
шахсларнинг 
солиқ 
солинмайдигантўловлари 
тўғрисидаги 
билдиришнома ва умумий ҳужжатларнитопшириш сингари 
умумийроқ масалалар бўйича солиқ амалдорларибилан алоқада 
бўлиш воситаси сифатида фойдаланиш мумкин. Бунингучун Молия 
вазирлигининг маҳсус портали ташкил этилди. Ушбупортал «Солиқ 
маъмурияти учун ҳужжатларни электрон тақдим этиш»(ЕРО) деб 
номланади. Портал хизматларидан икки усулда: электронимзо 
билан ва электрон имзосиз фойдаланиш мумкин. Кейинги 
ҳолатдаэлектрон ҳужжатга одатдаги қоғозда тайёрланган хужжат 

---

11 
иловақилиниши керак. Ушбу усулнинг нисбатан фойдаси 
шундаки,ҳужжатнинг фақат электрон версияси тўлдирилади, яъни 
бу фақат бирмарта амалга оширилади, шунингдек электрон версия 
тақдим этилганкун ҳужжат берилган расмий сана ҳисобланади, 
«қоғоз» нусхани эса янауч кун мобайнида тақдим этиш мумкин. 
Электрон имзони сотиб олиш (25 еврогаяқин) ва Интернетга 
уланиш қиймати ушбу тизимни қўллашда солиқ тўловчилар учун 
асосий харажатлар ҳисобланади. Афзаллиги эса солиқ органлари 
билантезроқ ва самарали ўзаро ҳамкорлик қилишдадир. 
Ҳисоботларнитопширишнинг электрон тизимини жорий этишда 
солиқ маъмуриятианча катта қийинчиликларга дуч келмоқда. 
Тизимнинг маъмурларимеҳнатига ҳақ тўлаш, аппаратлар билан 
таъминлаш ва тармоқускуналари, шунингдек зарур дастурий 
таъминлаш анчагинамаблағларни талаб этади. Солиқ органлари 
солиқ маъмуриятинингтизими ичида меҳнатга ҳақ тўлаш 
харажатларини тежайди.