Ахборотлашган жамиятни шакллантириш

Tasdiqlayman_______________

Kollej direktorining ishlab
chiqarish ishlari bo`yicha
muovini Xushvaqtov B.
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI (40 soat)

№	Mavzularning nomlari	Soat	Dars sanasi	Adabiyot	Eslatma
1-bob. Axborot texnologiyalari fanining jamiyatdagi urni va axamiyati
	Axborot texnologiyalari xakida tushuncha.	2
2-bob. Kompyuterga xizmat kursatish
	Kompyuterlarda ishlash texnika xavfsizligi.	2
3-bob. Fayllarni arxivlash
	Arxiv fayl tushunchasi.	2
	Fayllarni arxiflash va ochish	2
	Arxivator dasturlar	2
4-bob. Kompyuter viruslaridan saklanish
	Virus tushunchasi va ularni davolash	2
	Antivirus dasturlar	2
5-bob. Ma`lumotlar ombori va uni boshkarish tizimlari
	Ma`lumotlar ombori tushunchasi	2
	Ma`lumotlar omboriga relyatsion yondashish muammolari	2
	Ma`lumotlar ombori bilan ishlash dasturlari.	2
	Ma`lumotlarni boshkarish tizimlari	2
6-bob. Axborot tizimlarini tuzish va undan foydalanish
	Axborot tizimlari xakida tushuncha	2
	Axborotni avtomatik izlash	2
	Ekspert tizimlar	2
7-bob. Model va modellashtirish asoslari
	Boshkarish nazariyasi elementlari	2
	Iktisodiy jarayonlarni modellashtirish.	2
8-bob. Kompyuter tarmoklari va ularda ishlash asoslari
	Kompyuter tarmoklari	2
	Internet xakida tushuncha	2
	Internetda ishlash asoslari	2
9-bob. Uzbekiston da kompyuter tarmoklari.
	Uzbekiston da kompyuter tarmoklari.	2
Jami:		40

1-mavzu. Axborot texnologiyalari xakida tushuncha.

Reja:

1. 
   Informatika sohasining tarixi
   
2. 
   O`zbekistonda informatikaning rivojlanish bosqichlari
   
3. 
   Informatikadan – kibernetikagacha
   

Informatika 60-yillarda Frantsiyada elektron xisoblash ma-shinalari yordamida axborotni kayta ishlash bilan shugullanuvchi soxani ifodalovchi atama sifatida yuzaga keldi. Informatika atamasi lotincha suzdan kelib chikkan bulib, tushuntirish, xabar kilish, bayon etish ma`nolarini anglatadi. Frantsuzcha informatika suzi axborot avtomatikasi yoki axbo­rotni avtomatik kayta ishlash ma`nosini anglatadi. Ingliz tilida suzlashuvchi mamlakatlarda bu atamaga komp­yuter texnikasi xakidaga fan sinonimi mos keladi.

Uzbekiston Respublikasi jaxon darajasidagi ilmiy maktablar yaratgani, ularda tadkikotlar muvaffakiyatli olib borilayotganligi bilan shartli ravishda faxrlana oladi. Matematika fanining extimollar nazariyasi va matematik statistika, differentsi­al tenglamalar va matematik fizika, funktsional taxlil soxasidagi yutuklari respublikadan ancha uzokda xam mashxur " deb yozadi Uzbekiston Respublikasi Prizedenti I. A. Karimov.

Informatikaning inson faoliyatining mustakil soxasi si­fatida ajralib chikishi birinchi navbatda kompyuter texnikasining rivojlanishi bilan boglik Bunda asosiy xizmat mik­roprotsessor texnikasiga tugri keladi, uning paydo bulishi 70-yillar urtalarida ikkinchi elektron inkilobini boshlab berdi.

Shu davrdan boshlab xisoblash mashinalarining element negizi-ni integral chizma va mikroprotsessorlar tashkil etdi. Infor­matika atamasi nafakat kompyuter texnikasi yutuklarini aks ettirish va foydalanish, balki axborotni uzatish va kayta ish­lash jarayonlari bilan xam boglanadi.

Informatika axborotni kayta ishlash, ularni kullash va ijtimoiy amaliyotning turli soxalariga ta`sirini EXM tizimlariga asoslangan xolda ishlab chikish, loyixalash, yaratish, baxolash, ishlashning turli jixatlarini urganuvchi kompleks ilmiy va muxandislik fani soxasidir.

Informatika kompyuter texnikasi rivojlanishi tufayli yuzaga keldi, unga asoslanadi va usiz mavjud bula olmaydi. Ki­bernetika kompyuter texnikasining barcha yutuklaridan unumli foydalansa xam, lekin ob`ektlarni boshkarishning turli mo­dellarini yaratgan xolda uz-uzicha rivojlanaveradi. Kiberneti­ka va informatika tashki jixatdan bir-biriga juda uxshash bulsa xam, lekin:

• informatika — axborot va uni kayta ishlovchi texnikaviy, dasturiy vositalari xususiyatlariga asoslanishi;

• kibernetika esa — ob`ektlar modellarining kontseptsiyalarini ishlab chikish va kurishda xususan axborotlardan keng foydalanishi jixatidan farklanadi.

Informatika keng ma`noda insoniyat faoliyatining barcha soxalarida asosan kompyuterlar va telekommunikatsiya aloka vositalari yordamida axborotni kayta ishlashi bilan boglik; fan, texnika va ishlab chikarishning xilma-xil tarmoklari birligini uzida namoyon etadi.

Tayanch iboralar:

Mikroprotsessor, kibernetika, telekommunikatsiya, axborotni qayta ishlash, dastur, dasturiy ta`minot, apparat ta`minoti.
Nazorat savollari

1. Jahon miqyosida kompyuter texnikasi va informatikaning rivojlanish tarixini gapirib bering.

2. Elektron hisoblash mashinalaridan birinchisi haqida gapirib bering.

3. O`zbekistonda informatika, kibernetika sohalarining rivoji va hissa qoshgan shaxslar kimlar ?
Topshiriqlar

1. O`tilgan mavzuni o`qib kelish.

2. Keyingi yangi mavzuga tayyorlanib kelish.
Adabiyotlar:

1. 
   S. S. Gulomov va boshk. Iktisodiy informatika. Toshkent, «Uzbekiston», 1999
   
2. 
   S. S. Gulomov va boshk. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent, «Uzbekiston», 2000.
   
3. 
   V.A. Kaymin, B.S. Kasaev. «Informatika: praktikum na EVM» Uchebnoe posobie. Moskva «Infra – M» 2001.
   
4. 
   A.D. Xomonenko. Osnovk sovremennkx kompyuternkx texnologiy. S.-Peterburg.1998.
   
5. 
   E. Nechaeva. «Personalniy kompyuter, Internet i Elektronnaya pochta» Moskva «Mayor» 2001.
   

2-bob. Kompyuterga xizmat kursatish.

2-mavzu. Kompyuterlarda ishlash texnika xavfsizligi.

Reja:

1. 
   IBM tipidagi kompyuterlarning yaratilish tarixi
   
2. 
   Jahon miqyosida kompyuter texnikasining tarqalish holati va yo`nalishlari
   
3. 
   Kompyuterlarning tashkiliy qismlari va ularning vazifalari
   

AKShda shaxsiy EXM ishlab chikaruvchi etakchi IBM firmasi bor. IBM rusumi International Business Machines Corporation degan firmaning nomidan kelib chikkan. PC rusumi Personal Computer suzlaridan kelib chikkan, shaxsiy kompyuter degan ma`noni bildiradi. Birinchi IBM PC (ay-bi-em pi-si) kompyuteri 1981 yil avgust oyida keng ommaga takdim etilgan. Xozirgi kunda IBM PC kompyuterlari dunyoning kup mamlakatlarida ishlab chikarilmokda. AKShda va Evropada ishlab chikarilgan IBM PC kompyuterlari ok kompyuterlar (beloe proizvodstvo), sobik Sovet Ittifokiga kirgan mamlakatlarda (Rossiya va boshka davlatlar) ishlab chikarilgan IBM PC kompyuterlari kizil kompyuterlar (krasnoe proizvodstvo), Sharkiy-janubiy Osie mamlakatlarida (Janubiy Koreya, Singapur, Yaponiyada) ishlab chikarilgan IBM PC kompyuterlari sarik kompyuterlar deyiladi (jeltoe proizvodstvo).

Xozirgi kunda IBM PC kompyuterlari va bu kompyuterlar bilan birgalikda ishlay oladigan kompyuterlar jaxonda ishlab chikariladigan shaxsiy kompyuterlarning 90%ni tashkil etadi.

IBM PC shaxsiy kompyuterlari uchta asosiy kismlardan (bloklardan) iborat:

1) Sistemali blok;

2) Klaviatura;

3) Monitor yoki displey;

Sistemali blok bu kismlardan asosiysi bulib, unda kompyuterning kuyidagi asosiy bulaklari joylashgan:

1) Kompyuter ishini boshkaruvchi elektron sxemalar;

2) Manba bloki; bu blok elektr tarmogidan olinadigan uzgaruvchan tokni past kuchlanishga ega bulgan doimiy tokka aylantiradi va kompyuterning elektron sxemalariga yuboradi;

3) Yumshok magnitli disketalarni yurituvchi kurilmalar (diskovodlar)

4) Vinchester (yoki doimiy urnatilgan kattik magnitli disketa)

Klaviatura foydalanuvchi tomonidan ma`lumotlarni kompyuterga kiritish uchun muljallangan kurilma.

Monitor yoki displey ekranga matnli va grafikli ma`lumotlarni chikarish uchun xizmat kiladi.

Kompyuterga ulanishi mumkin bulgan bir nechta yordamchi kurilmalar mavjud:

1)"Sichkoncha" (mksh) - kompyuter bilan foydalanuvchi mulokotini engillashtiruvchi manipulyator. Bu kurilma tashki kurinishidan sichkonchaga uxshaydi.

2) Grafik chizgich yoki plotter. Bu kurilma chizmalarni kogozga chikarish uchun ishlatiladi.

3) Skaner – kompyuterga matnli va tasvirli ma`lumotlarni kirituvchi kurilma.

Tayanch iboralar:

IBM (ay-bi-em), personal kompyuterlar parki, shaxsiy kompyuter, sistemali blok, monitor, klaviatura, tashqi qurilmalar, dastur, dasturiy ta`minot, apparat ta`minoti.
Nazorat savollari

1. 
   IBM tipidagi kompyuterlarning yaratilish tarixini gapirib bering
   
2. 
   Jahon miqyosida kompyuter texnikasining tarqalish holati, yo`nalishlari va istiqbollari haqida gapirib bering
   

Kompyuterlarning tashkiliy qismlari va ularning vazifalari nimalardan iborat ?
Topshiriqlar

1. O`tilgan mavzuni o`qib kelish.

2. Keyingi yangi mavzuga tayyorlanib kelish.

3. Aytib o`tilgan qurilmalardan tashqari qolgan qurilmalarni aniqlab, ularning vazifalarini yozib kelish.
Adabiyotlar:

1. 
   A.D. Xomonenko. Osnovi sovremennix kompyuternix texnologiy. S.-Peterburg.1998.
   
2. 
   G.A. Evseev i dr. Vi kupili kompyuter. Moskva.1998V.A. Kaymin, B.S. Kasaev. «Informatika: praktikum na EVM» Uchebnoe posobie. Moskva «Infra – M» 2001.
   
3. 
   V.G. Olifer, N.A. Olifer. Kompyuternke seti.S.-Peterburg. 2001.
   
4. 
   G.A. Evseev i dr. Vk kupili kompyuter. Moskva.1998.
   

Ushbu ma`ruza matni 60 sahifadan iborat bo`lib, unda “Axborot texnologiyalari” fani bo`yicha to`liq va mukammal ma`lumotlar va ma`ruza matnlari berib o`tilgan. Ma`ruza matnining qolgan qismini olish bo`yicha muallif U. Mamatqulovga murojaat qiling.

Tel:[phone]