Ахиллес товони

Муҳим атамалар
Спойлер атамаси инглиз тилидан “бузмоқ” ёки “барбод қилмоқ” деб таржима қилинадиган “споил” сўзидан олинган бўлиб, у “бузғинчи” ёки “бузғинчилик” маъносини англатади. Замонавий медиа маконида спойлер - бу томошабинга муддатидан олдин очилган муҳим сюжет детали ёки ишнинг кутилмаган якуни (кўпинча китоб ёки киноларда) ҳақидаги маълумот. У интригани йўқ қилади ва ўз вақтида намоён бўлишига йўл қўймайди.
Анаграмма – сўздаги ҳарфларни ўзгартириб, бошқа сўз ҳосил қилиш. Масалан, Ломоносов – Соломонов.
Оксюморон – ўз маъносидан кўчирилиб, бир-бирига зид тушунчаларни ифодалаб келган сўзлар, компонентлари моҳият эътибори билан бир-бирига тамомила қарама-қарши бўлган кўчма маънодаги бирикма. Масалан: ширин азоб, зулмат зиёси.
Ершоним – бир неча сўз бошидан тузилган сўз. Масалан, Дожи - Доктор Живаго.
Палиндром – сўз, матн ёки сўз бирикмаси, тескари тартибда ўқилганда, тўғри ҳарфлар кетма-кетлигидаги каби эшитилади ва ўқилади. Масалан, кучук.


Муҳим атамалар
“Сизиф меҳнати”, “Сизиф тоши” – оғир. туганмас, самарасиз иш ва азоб-уқубатни англатувчи ибора. Сизиф юнон мифологиясида шамол маъбуди Эолнинг ўғли. Коринф ш. бунёдкори ва шоҳи. Вафотидан сўнг ер ости зулмат дунёси – Аидаа оғир меҳнатга маҳкум этилган. Унга кўра, Сизиф оғир харсангтошни думалатиб тоғнинг тепасига чиқариши лозим бўлган, бироқ ҳар гал энди чўққига етдим деганда тош пастга қулаб кета берган.
“Аугеан отхоналари” – сўзнинг том маънода жуда ифлос ва тартибсиз жой. Яъни, бу қадамни чиндан ҳам жирканч бўлган жойлар ҳақида айтиш мумкин. Ушбу фразеологик бирликнинг юксалиши қадимги юнон эпоси, яъни машҳур қаҳрамон Геркулес давридан келиб чиққан. Ахир, бу унинг ўн икки меҳнатидан бирига тегишли. Ўша пайтда отларни жуда яхши кўрадиган Авгей исмли бир подшоҳ яшар эди, унинг отхоналарида минглаб одамлар бор эди. Аммо, афтидан, у уларни унчалик севмасди, чунки бу отхонани ўттиз йил давомида ҳеч ким тозаламаган, шунинг учун улар шунчаки катта ахлоқсизлик ва гўнг уюмларига ботган. Ҳатто 100 йил ичида ҳам бир кишининг бунга дош бериши мумкин эмас эди. Бу жасоратни амалга ошириш учун Геркулес нафақат ўз кучини, балки зукколигини ҳам ишлатиши керак эди. У бўронли дарёни отхонага қўйиб юборди ва шу тариқа ундан барча кирларни ювди.
“Буридан эшаги” ибораси ўзида танлов эркинлиги муаммоси парадоксини акс эттиради. Бу ибора 15 асрда Францияда пайдо бўлган. Кейин файласуф Жан Буридан ўзининг уй ҳайвони эшаги билан тажриба ўтказишга қарор қилди. У бир хил донни 2 та идишга қуйиб, ҳайвоннинг хатти-ҳаракатларини кузата бошлади. Эшак эса бошини бир томонга, кейин бошқа томонга силкитди. Ушбу эксперимент билан Буридан одам яхши вариантни танлаши осон эканлигини исботламоқчи эди. Аммо у иккита бир хил жозибали таклифга эга бўлса, танлов қийинлигини исботлаган.
“Капалак эффекти” деб кичик бир ҳаракат билан кутилмаган ва хаос даражасига олиб келувчи ҳолатга айтилади. Бу ҳолатга “Капалак эффекти” дейилишининг сабаби эса, Эдвард Нортон Лоренз тарафидан топилган “Хаос теорияси”нинг натижасидир. Эдвард Нортон Лоренз "хаос теорияси"да қуйидаги ифодани қўлланади: “Амазон ўрмонларида бир капалакнинг қанот қоқиши АҚШда бўрон кўтарилишига сабаб бўлиши мумкин. Бошқача айтганда бир капалакнинг қанот қоқиши дунёнинг ярмини айланиб чиқадиган довулга сабаб бўлиши мумкин.
“Хонадаги оқ фил” – Бу эгаси ушлаб туришга мажбур бўлган қиммат мулкни англатади, аммо бунинг эвазига ундан ҳеч қандай фойда олмайди. Замонавий маънода, бу қурилиш лойиҳаси, венчур бизнес, қурилиши тугалланмаган бино, шахсий автомобил ва бошқа объэктлар бўлиши мумкин, уларни сақлаш харажатлари уларнинг фойдалари билан қопланмайди.