Ahmadjonova zarnigorning kompyuter tarmoqlari fanidan

OSI modeli xususiyatlari

• 
  Tarmoq bо‘ylab amalga oshirilgan aloqani oson tushunilishini ta’minlaydi;
  
• 
  Dasturlar va qurilmalar ishlashini kо‘rsatadi;
  
• 
  Foydalanuvchilarga yangi topologiyani tushunishga yordam beradi;
  
• 
  Turli tarmoqlar orasidagi funksional boq’liqliklarni oson solishtirish imkoniyatiga ega.
  

1980 -yillarning boshlarida ISO telekommunikatsiya uskunalari sotuvchilari o'zaro ishlaydigan tarmoqlarni qurishi mumkin bo'lgan tarmoq modelini yaratish zarurligini tan oldi. 1984 yilda bunday standart " Ochiq tizimlarning o'zaro bog'lanishiga mos yozuvlar modeli"nomi ostida chiqarildi. (Ochiq tizim o'zaro aloqasi - OSI) yoki OSI / ISO.
OSI mos yozuvlar modeli xabar almashish tizimlarining asosiy arxitektura modeliga aylandi. Muayyan amaliy telekommunikatsiya tizimlarini ko'rib chiqishda ularning arxitekturasi OSI / ISO modeli bilan taqqoslanadi. Bu model o'rganish uchun eng yaxshi vosita zamonaviy texnologiya aloqa.
OSI mos yozuvlar modeli abonentlar o'rtasida ma'lumotlarni uzatish muammosini ajratadi Yetti kichikroq va shuning uchun osonroq hal qilinadigan muammolar. Har bir vazifaning spetsifikatsiyasi nisbiy avtonomiya tamoyiliga muvofiq amalga oshirildi. Shubhasiz, avtonom muammoni hal qilish osonroq.
Ma'lumot uzatish muammosining etti sohasining har biri mos yozuvlar modeli darajalaridan biri bilan bog'liq. OSI mos yozuvlar modelining eng past ikkita qatlami amalga oshiriladiapparat va dasturiy ta'minotgarov, qolgan beshta yuqori darajalar, qoida tariqasida, amalga oshiriladi dasturiy xavfsizlik. OSI mos yozuvlar modeli ma'lumotni uzatish vositasi orqali (masalan, metall simlar) manba dastur jarayonidan (masalan, ovozli uzatish) maqsadli jarayongacha qanday o'tishini tasvirlaydi.
TARMOQ POGʻONALARI
Tarmoq pog‘onasi quyidagilarni ta’minlaydi:
- foydalanayotgan tarmoq va fizik muhitlarni kommutatsiyalash;
- marshrutizatsiyalashga bog‘liq bo‘lmagan transport tarmoq pog‘onasi uchun axborotlarni uzatishni ta’minlovchi tarmoq ulanishlarini o‘rnatish;
- faol holda tutish va uzish vositalarini yetkazib berish;
- ma’lumot oqimlarini boshqarilishini ta’minlash;
- paketlar jo‘natilishi ketma – ketligini tartibga solish;
- shoshilinch ma’lumot uzatilishini ta’minlash;
- xatolarni topish va tuzatilishini ta’minlash.
Tarmoq pog‘onasining ma’lumotlarini paketlar deb atash qabul qilingan. Tarmoq pog‘onasida 2 xil protokol ishlaydi.

1. 
   Tarmoq protokollari – tarmoq orqali paketlarni xarakatini yo‘lga qo‘yadi;
   
2. 
   Marshrutlash protokollari – marshrutizator tarmoqlararo bog‘lanishlar topologiyasi to‘g‘risida axborot to‘playdi.
   

Tarmoq pog‘onasi vazifalariga quyidagilar kiradi:
- murakkab tarmoqlarning qurilmalari o‘rtasidagi paketlar uzatilishi;
- biron bir me’zon asosida paketlarni uzatish uchun eng muqobil marshrutni aniqlash;
- kanal pog‘onasi protokollarini moslashtirish (murakkab tarmoq miqyosida).
Uchinchi pog‘onada bajariladigan tarmoq protokoli ma’lumot paketlari marshrutini tanlashda qo‘llaniladi.
1980-yillarning birinchi yarmida yaratilgan va keyinchalik TCP/IP nomini olgan axborot uzatish modelining protokoli yaratilgan. TCP/IP stek protokoli to‘rt pog‘onali tuzilishga ega bo‘lib, har bir pog‘onada o‘zining protokollari mavjuddir. Bu protokol orqali manzillashdan nafaqat internet tarmog‘i elementlarini manzillashni amalga oshirish mumkin, balki lokal tarmoqda ham foydalanuvchilarga yagona manzillar berish mumkin. Manzillash orqali tarmoq foydalanuvchilari bir-biridan farqlanadi va paketlar aniq belgilangan foydalanuvchiga yetib borishi kafolatlanadi. Oldin shaxsiy kompyuterlar soni kam bo‘lgan va ularni manzillashda muammo bo‘lmagan, ammo shaxsiy kompyuterlarning va boshqa tarmoq qurilmalarining sonini keskin ortishi manzillashda muammolarni vujudga keltirdi. IP protokollarining to‘rtinchi IPv4 va oltinchi IPv6 versiyalari mavjud bo‘lib, ular turli xususiyatlarga ko‘ra bir-biridan farqlanadi. Barcha tarmoqning asosiy tuzilishi IPv4 ga asoslangan, ammo ushbu protokol taqdim etayotgan manzillar soni hozirgi ehtiyojlarni qondira olmaydi. Internet tarmog‘i shu darajada rivojlanmoqdaki, u taqdim etayotgan xizmat turlari ham ko‘payib bormoqda. Internet buyumlari, ya’ni masofadan boshqaruv tizimlari, “aqlli uy” kabi zamonaviy imkoniyatlarni ta’minlash uchun IPv6ni qo‘llashdan boshqa iloj qolmadi. “Xalqaro simsiz tadqiqot” forumi a’zolarining baholashicha 2017-2020 yillarda internet buyumlarining soni 7 trln.ni tashkil etadi va bir foydalanuvchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha miqdorda Internet buyumlarining soni 3000-5000 tani tashkil qilar ekan. Hozirda IPv4 manzillari yakunlangani uchun IPv6 protokolini tarmoqda qo‘llash ustida global miqyosda ish boshlangan.