Aholi geografiyasi – iqtisodiy geografiyaning muhim va alohida tarmog’I

1) Induotrial tip. 
2) Kompiens tip. 
3) ―Soxta‖ Urbanizatsiya tip. 
4) Xizmat darajasining haddan tashqari rivojlanishi. 
Dunyo urbanizatsiya jarayoni, asosan 1 chi tio va 2 chi tiplarga to’g’ri keladi. 
Urbanizatsiyaning 3 chi tipi soxta urbanizatsiya rivojlanayotgan mamlakatlarga xos. 
Urbanizatsiyaning 1 chi tipi ayrim rivojlangan kapitalistik mamlakatlarga xosdir. 
Urbanizatsiyani mamlakat xo’jaligining hududiy strukturasi bilan bog’lab 
giografik jihatdan o’rganish yaxshi natijalarni beradi. 
Urbanistik struktura aholining soni turlicha bo’lgan shaharlarning nisbatan 
yirik shaharlar aholisining barcha shahar aholisidagi salmog’i kasbi ko’rsatkichlardan 
iborat. 
Hududiy urbanistik struktura mamlakat turmush qisimlarining yirik shaharlar 
bilan ta’minlanganlik darajasi turli xil urbanizatsiya darajasiga ega bo’lgan 
hududlarning bir – biriga nisbatan joylashuvi bu yerda muhim ahamiyatga ega. 
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR: 
1. Shaharlashishning o’ziga xos xususiyatlari qaysilar? 
2. Xozirgi kunda dunyo aholisining necha % shaharda yashamoqda?
3. Shahar aholisi salmog’I yuqori bo’lgan davlatlarga misollar keltiring.
4. Urbanizatsiyaga ta’sir etuvchi omillar qaysilar? 
5. Fururbanizatsiya jarayoni deb nimaga aytiladi? 
6. Qaysi paytda suburbanizatsiya jarayoni yuzaga keladi? 
7. Eng yirik shahar aglomeratsiyalari qaysilar? 
8. Urbanistik struktura nima? 
9. Urbanizatsiyaning qanday tiplari mavjud? 
10. Yirik megapolislarga misollar keltiring. 
URBANIZATSIYA. SHAHAR VA QISHLOQ AHOLISI. 

---

- 62 - 
R E J A; 
1. Urbanizatsiya haqida tushuncha.
2. Urbanizatsiyaning xususiyatlari.
3. Urbanizatsiya tiplari.
Shaharlar juda qadimgi zamonda ma’muriy hokimiyat, savdo va 
hunarmandchilik markazi, harbiy qo’rg’onlar sifatida Nil, Dajla, Furaot daryolari 
deltalarida paydo bo’lgan. Kapitalizmni rivojlanishi va yirik mashinasozlik sanoati, 
transport va jahon bozorining o’sishi bilan shaharlarda sanoat to’plandi. Ko’p 
shaharlar transport tugunlariga, savdo taqsimot tugunlariga aylanib bordi. 
Shaharlarning ma’muriy va madaniy markazlar sifatidagi mavqelari kuchaydi. 20-asr 
o’rtalarida nomoddiy sohalarning o’sishi bilan shaharlarning vazifalari yanada 
kuchaydi. Hozirgi zamon shahari bir qancha vazifani bajaradi. Lekin bir xil vazifani 
bajaruvchi shaharlar ham mavjud. Masalan, tog’-kon sanoti shahari ilmiy shahar, 
kurort shahari va xatto poytaxt shaharlari ham qurilgan. Ba’zi shaharlar poytaxt qilish 
uchun maxsus qurilgan.