Aholining tabiiy harakatini statistik o’rganish

AHOLINING TABIIY HARAKATINI STATISTIK O’RGANISH

TO’XTAXUNOVA SHAHNOZA BT91

REJA:

1. Aholi soni va tarkibi statistikasi
2. Aholi harakati statistikasi
3. Aholining kelajakdagi sonini aniqlash

Har qanday hududning aholi soni uning tuzilishi, tug‘ilishi, vafot etishi va migratsiyasi hisobiga o‘zgarib turadi. Aholi sonini tug‘ilishlar va vafot etishlar hisobiga o‘zgarishi aholining tabiiy harakati deb ataladi.

Har qanday hududning aholi soni uning tuzilishi, tug‘ilishi, vafot etishi va migratsiyasi hisobiga o‘zgarib turadi. Aholi sonini tug‘ilishlar va vafot etishlar hisobiga o‘zgarishi aholining tabiiy harakati deb ataladi.

Aholining tabiiy harakati avvalo mutloq ko‘rsatkichlar bilan ifodalanadi: tug‘ilishlar soni – T, vafot etganlar soni – VE, tabiiy o‘sish soni – (T-VE). Shular qatoriga nikohdan o‘tganlar soni – No‘t va nikohdan o‘chganlar soni – No‘ch ko‘rsatkichlari ham kiradi.

Aholining tug‘ilishi, vafot etishi va tabiiy o‘sish darajasi va o‘zgarishi kishilar hayotining ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlariga bog‘liq. Bu ko‘rsatkichlar avvalo ma’lum davr (masalan, bir yil) uchun mutloq miqdorlarda aniqlanadi va shu jarayonlar хaqida ma’lum fikr yuritish imkoniyatini bersa хam, lekin ular bunday tabiiy хarakatlarning intensivligi (tezligi) darajasini ifodalab bera olmaydi, chunki mamlakatlar aholisi soni хar хil.

Aholi harakati ko’rsatkichlari

Aholi harakati ko’rsatkichlari

• aholining tabiiy harakatini, tug’ilishi va o’lishini, nikohdan o’tganlar va ajralganlar sonini tavsiflovchi ko’rsatkichlar
• aholining migratsiyasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar

Aholining tabiiy Harakatini ifodalovchi nisbiy ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi:

Aholining tabiiy Harakatini ifodalovchi nisbiy ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiradi:

• Aholi tabiiy harakatining umumiy ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun demografik hodisalar sonini aholining o‘rtacha yillik soniga bo‘lib aniqlanadi.
• Tug‘ilishning umumiy koeffitsienti ma’lum хududdagi aholining хar 1000 tasiga nechta tug‘ilish to‘g‘ri kelishini ifodalaydi Tug‘ilish umumiy

Kt=T х 1000%/Ā;

• Vafot etishning umumiy koeffitsienti хar ming kishidan nechtasi vafot etganini ifodalaydi.

Aholining tabiiy harakatiga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlar qatoriga aholi nikohdan o’tish va ajralish ham kiradi.Aholi sonini o’zgarishni ifodalashda mutloq va nisbiy sonlar yordamida olib boriladi. Nisbiy sonlar o`lchov birligi koeffitsiyent protsent va promilleda hisoblanadi.

Aholining tabiiy harakatiga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlar qatoriga aholi nikohdan o’tish va ajralish ham kiradi.Aholi sonini o’zgarishni ifodalashda mutloq va nisbiy sonlar yordamida olib boriladi. Nisbiy sonlar o`lchov birligi koeffitsiyent protsent va promilleda hisoblanadi.

Davlat statistika qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, 1991-yilda 723420 kishi tugʻilgan. Shundan 372193 nafar (51,4 %) oʻgʻil bolalar, 351227 nafar (49,6 %) qiz bolalar.

• Davlat statistika qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, 1991-yilda 723420 kishi tugʻilgan. Shundan 372193 nafar (51,4 %) oʻgʻil bolalar, 351227 nafar (49,6 %) qiz bolalar.
• 2020-yilda tugʻilganlar soni 841817 nafarni tashkil etib, shundan 436351 kishi (51,8 %) oʻgʻil bolalar, 405466 kishi (49,2 %) qiz bolalarni tashkil etgan.
• Eslatib oʻtamiz, 2021-yilning yanvar-iyun oylarida respublikamizda 390,7 ming tugʻilish qayd etilgan.

Aholi statistikasining tabiiy o’zgarishiga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlaridan biri aholini o’lim holatining ta’sirini o’rganish. O’lim darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlarga: umumiy o’lim koeffitsiyenti, bir yoshgacha bo’lgan bolalar o’limi, ya’ni bu koeffitsiyent (oddiy va Rats) usulida va aholini yoshi bo’yicha guruhlangan koeffitsiyenti shulardan o’lim darajasini ifodalovchi asosiy ko’rsatkich bu o’limning umumiy koeffitsiyenti.

• Aholi statistikasining tabiiy o’zgarishiga ta’sir etuvchi ko’rsatkichlaridan biri aholini o’lim holatining ta’sirini o’rganish. O’lim darajasini ifodalovchi ko’rsatkichlarga: umumiy o’lim koeffitsiyenti, bir yoshgacha bo’lgan bolalar o’limi, ya’ni bu koeffitsiyent (oddiy va Rats) usulida va aholini yoshi bo’yicha guruhlangan koeffitsiyenti shulardan o’lim darajasini ifodalovchi asosiy ko’rsatkich bu o’limning umumiy koeffitsiyenti.

Aholi soni nafaqat tabiiy harakat natijasida o’zgarmasdan, balki mehanik harakat natijasida ham o`zgaradi. Aholiining mexanik harakatini migratsiya ko’rsatkich nomi bilian yuritiladi. Aholi migratsiyasi mutloq va nisbiy ko`rsatkichlar asosida hisoblanadi: Migratsiya mutloq ko’rsatkichi

• Aholi soni nafaqat tabiiy harakat natijasida o’zgarmasdan, balki mehanik harakat natijasida ham o`zgaradi. Aholiining mexanik harakatini migratsiya ko’rsatkich nomi bilian yuritiladi. Aholi migratsiyasi mutloq va nisbiy ko`rsatkichlar asosida hisoblanadi: Migratsiya mutloq ko’rsatkichi

A mig =A kel – A ket

• A kel– ko’chib kelgan aholi soni;
• A ket – ko’chib ketgan aholi soni.

Dunyoaholisi 2050 yilgaborib 9,7milliardga erishishi rejalashtirilmoqda. Bugungi kunda dunyo aholisi 7,3 milliard, 2030 yilga borib BMT DESA yangi hisobotga ko'ra 2050 yilda 9,7 milliard, 2100 yilda 11,2 milliard, Jahon aholishunoslik istiqbollari 8,5 mlrdga erishishi kutilmoqda.

• Dunyoaholisi 2050 yilgaborib 9,7milliardga erishishi rejalashtirilmoqda. Bugungi kunda dunyo aholisi 7,3 milliard, 2030 yilga borib BMT DESA yangi hisobotga ko'ra 2050 yilda 9,7 milliard, 2100 yilda 11,2 milliard, Jahon aholishunoslik istiqbollari 8,5 mlrdga erishishi kutilmoqda.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!