Ajiniyoz nomidagi nukus

Download 6.63 Mb.

bet	38/61
Sana	08.10.2023
Hajmi	6.63 Mb.
	#1695507

1 ... 34 35 36 37 38 39 40 41 ... 61

Bog'liq
Балалар психологиясы ОМК 3-Курс учун (2)

Faoliyat – sub’ektning faolligidir

F
S
M
U

3-ilova
Nazorat savollari va vazifalari:

A.N.Leontevning faoliyat nazariyasi.
Faoliyatda psixikaning rivojlanishi tamoyilini izohlab bering.
Ong va faollik tushunchalarining mohiyatini izohlang.
A.N.Leontev konsepsiyasini boshqa faoliyat nazariyalari bilan qiyoslang.
Psixik taraqqiyot qonuniyatlari va yetakchi faoliyat turlari:

Vazifa:Psixik rivojlanish qonuniyatlarining mazmuni hamda turli yosh davrlaridagi yetakchi faoliyat turlarini ko‘rsating. Bunda quyida keltirilgan jadvalning birinchi ustuniga kiritilgan bandlar tartib raqamini uchinchi (bo‘sh) ustunga ikkinchi ustunda keltirilgan tushunchalar ro‘parasida ularga mos javob variantlari o‘rin egallaydigan qilib joylashtirish talab qilinadi.

№	1-ustun	2-ustun	3-ustun
Psixik rivojlanish qonuniyatlarining mazmuni
1	Psixik rivojlanish davomida turli psixik funksiyalar taraqqiyotining notekis kechishi	Kumulyativlik qonuniyati
2	Nisbatan sust rivojlangan psixik funksiyalar vazifasining qisman boshqa funksiyalar tomonidan bajarilishi	Geteroxronlikqonuniyati
3	Psixik funksiyalarning o‘zaro aloqadorlikda taraqqiy etishi	Senzitivlik qonuniyati
4	Psixik rivojlanishning muayyan davri ma’lum psixik funksiyalar rivojlanishi uchun qulay davr bo‘lishi	Kompensatsiyaqonuniyati
5	Psixik rivojlanish davomida psixik funksiyalar va xususiyatlardagi o‘zgarishlarning to‘planib borishi	Integratsiya qonuniyati
Turli yosh davrlarida yetakchi faoliyat turlari
1	Syujetli-rollio‘yin	Go‘daklik davri
2	O‘quvfaoliyati	Ilk bolalik davri
3	Predmetli-manipulyativ faoliyat	Maktabgacha yoshdavri
4	Intim-shaxsiy muloqot	Kichik maktab yoshi
5	Bevosita emotsional muloqot	O‘smirlik davri

V.N.Myasishchevning munosabatlar psixologiyasida bola psixik taraqqiyoti qonuniyatlarining yoritilishi.
Talabalarning bilimlarini faollashtirish uchun savol va topshiriqlar:
1.Yirik psixologlarning ilmiy izlanishlarini topish.
Vazifa: Bolalar psixologiyasi faninings hakllanishi va rivojlanishiga munosib hissa qo‘shgan quyidagi olimlarning qalamiga mansub asarlarni ko‘rsating. Bunda quyida keltirilgan jadval o‘rtasidagi ikki yonma yon bo‘sh ustunga chap tarafdan tegishli asarning tartib raqamini o‘ng tarafdan olimning tarib raqamini yozib qo‘yish talab qilinadi.

№	Asarlar	Asar Tartib raqami	Olim Tartib raqami	Olimlar	№
1	“Odam tarbiya predmeti sifatida” (1868-1869)			U.Djems	1
2	“O‘qituvchilar bilan psixologiya haqida suhbatlar” (1902)			A.P.Nechaev	2
3	“Bola ruhiyati” (1888)			K.Byuller	3
4	“Tarbiyachi va o‘qituvchilar uchun psixologik ocherklar” (1901-1908)			A.Gezell	4
5	“Olti yoshgacha bo‘lgan davr psixologiyasi”(1915)			E.Shpranger	5
6	“Bolalarning oiladagi tarbiyasi va uning ahamiyati” (1912)			P.F.Lesgaft	6
7	“O‘spirinlik davri psixologiyasi”(1924)			K.D.Ushinskiy	7
8	“Maktabgacha yoshdagi bolaning aqliy rivojlanishi” (1925)			V.Preyer	8
9	“O‘spirinlik” (1904)			G.Xoll	9
10	“Bolaning ma’naviy rivojlanishi” (1918)			V.Shtern	10

TOIFALASh JADVALI

Toifalash sharhini tuzish qoidasi:

1. Toifalar bo‘yicha ma’lumotlarni taqsimlashning yagona usuli mavjud emas.

2. Bitta mini – guruhda toifalarga ajratish boshqa guruhda ajratilgan toifalardan farq qilishi mumkin.
3. Ta’lim oluvchilarga oldindan tayyorlab qo‘yilgan toifalarni berish mumkin emas bu ularning mustaqil tanlovi bo‘la qolsin.
TOIFALASh JADVALI

Psixik rivojlanish haqidagi nazariya va ta’limotlar
Z.Freyd nazariyasi	E.Erikson nazariyasi	J.Piaje nazariyasi

6 –Mavzu: Bola tug’ilishi va perenetal rivojlanishi
T – jadval

T – jadval

Bolaning tug‘ilgandan keyingi ilk davri “nutqsiz” taraqqiyot davridir
Yutuqlari	Kamchiliklari

Chaqaloqda himoya reflekslaridan tashqari, qo‘zg‘atuvchilar bilan aloqa o‘rnatishga xizmat qiladigan reflekslar ham bo‘ladi
Yutuqlari	Kamchiliklari

Rivojlanishning psixologik xususiyatlari. ( bilish, shaxsiy emotsional soha) Chaqaloqlik davri (2 oylik- 1yosh)

“Nima uchun” sxemasi

«Nima uchun?» chizmasin ituzish qoidalari
1. Aylana yoki to‘g‘ri to‘rtburchak shakllardan foydalanishni o‘zingiz tanlaysiz.
2. Chizmaning ko‘rinishini – mulohazalar zanjirini to‘g‘ri chiziqlimi, to‘g‘ri chiziqli emasligini o‘zingiz tanlaysiz.
3. Yo‘nalish ko‘rsatkichlari sizning qidiruvlaringizni: dastlabki holatd anizlanishgacha bo‘lgan yo‘nalishingizni belgilaydi.

“Chaqaloqda tug‘ilishiga qadar ham shartsiz reflekslar bo‘ladi”

3-ilova
“BBXB” texnologiyasi

Topshiriq	Bilaman	Bilishni xoxlayman	Bilib oldim
Sensor rivojlanish
Perseptiv rivojlanish
Kognitiv rivojlanish

Nazoratyuzasidansavollar:

Pernital davrning o‘ziga hos xususiyatlari
Chaqaloqlik davridagi sensor rivojlanish.
Kognitiv va perseptiv rivojlanishlar va ularning psixologik xususiyatlari.

Rivojlanishining psixologik xususiyatlari (bilish, shaxsiy- emotsional soha) Ilk bolalik davri (1-3 yosh)
1- topshiriq: Bola shaxsi tarakkiyotining 3 yoshlik inkirozi davriga muvofik keluvchi xususiyatlarini kuyidagi chizmaga tegishli ravishda joylashtiring.

Katta

Birgalikdagi faoliyat

Bola

Rivojlanishdagi muvaffaqiyatlar

Markaziy “Men” shakllanishi

Xulq-atvorning sifatiy o‘zgarishi

O‘z-o‘zini anglashning shakllanishi

“Men o‘zim” reaksiyasi

O‘z-o‘zining faol namoyon bo‘lish shakllari

Xususiyatlar: uzaro xarakatlar xusuyatlarni aniklaydi, kamunikatsiya aktiga raxbarlik kiladi, bir – birini uzaro tushunish ragbatlash, atrofdagi predmetlarni nomini tanish, uzini ismi bilan ataydi, uzini kattalardan ajratadi, uz extiyojlarini mustakil kondirishga xarakat kiladi, uz – uzini anglashning shakllanishi, maksadga muvofik mustakillikni ragbatlantirish, uzaro munosabatdagi kiyinchilikni siliklash, avvalgi uzaro munosabatlarni saklash, bola faolligini chegaralash, uzaro munosabatlarni salbiylashuvi, bolaning negativizmi va kaysarligi, uylab topish va fantaziya, kattalar sabr tokatini urganish uyinlarda kattalik raxbarlik kilish.

2-topshiriq: Men- konsepsiyasi o‘zini boshqalar bilan solishtirish orqali o‘zlashtiriladi, egallanadi; kichkina bolalar o‘zini boshqalar bilan jismoniy xarakteristikalari bo‘yicha solishtirish orqali o‘zini anglaydi, kattalar esa-........
3-topshiriq: Sardorning onasi (4 yosh-u 7 oylik) tarbiyachiga maslaxat so‘rab murojaat qildi: o‘g‘lim bilan qanday yo‘l tutsam ekan, u borgan sari qaysarlashib bormoqda? Onaning aytishicha bolaning otasi va buvasi ham qaysar odamlar. “Balki bu nasliydir?” – deb so‘radi ona.
Savollar:

Onaning xavotirlari o‘rinlimi? Psixologik izox bering?
Bolada bunday xarakter xususiyatlarini shakllanishiga psixik taraqqiyotning qaysi omillari ta’sir qilgan?
Onaga nima deb maslaxat berar edingiz?

2-ilova
TOIFALASh JADVALI

Toifali sharhlashni tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Aqliy hujum / klaster tuzish/ yangi o‘quv materiali bilan tanishishdan so‘ng, kichik guruhlarda, olingan ma’lumot lavhalarini birlashtirish imkonini beradigan toifalarni izlaydilar.

Muammoli vaziyatlar

1- topshiriq: Kuyidagi xususiyatlarni aynan kaysi yosh davriga xosligini aniklang va uni davom ettiring .

Masalan: mantikiy tafakkur elementlari kurgazmali obrazli tafakkur asosida shakllanadi.

Ixtiyorsiz dikkat va xotira negizida……………………… rivojlana boshlaydi.
Kurgazmali obrazli tafakkur asosida…………………… tafakkur shakllanadi.
7 yoshdagi krizis ……………………. Bilan ifodalanadi.
Bu davrda bolaning odam tanasi tuzilishiga jinsiy farklarga kizikish …………………………… yordam beradi.
Tafakkur rivojlanishining asosini ……………… shakllanishi va takomillashuvi tashkil kiladi.
Ixtiyorsiz esda olib kolishni keltirib chikaradigan tushunchalarni mantikan doiralar ichiga joylang.

7. Ixtiyoriy diqkatni rivojlanishiga yordam beradigan omillardan tugri kursatilgan variantni toping va ____________ tavsif bering.

Vositali yordam, nutkiy kursatmalar.
Namuna kursatish, yunaltirish.
Individual xususiyatlar, takroriy xarakatlar.

2-topshiriq: Yusuf oyog‘I chiqib ketib buzilib qolgan aravachani tuzatishga urinadi. Oldiniga u g‘ildirakni aravachaning yoniga qo‘yib, uning o‘qiga o‘rnatmoqchi bo‘ladi. Juda ko‘p marta urinishlardan keyin g‘ildirak arava o‘qining tashqariga chiqib yotganuchiga tasodifan kirib qoladi. Aravacha endi yurishi mumkin. Yusuf juda xursand. Tarbiyachi uni maqtaydi: «Barakalla, Yusufaravanio‘zingtuzatding-ga, aytchi, qandayqilibtuzatding?»: Yusuf : «Mana, ko‘rib turibsiz-ku, tuzatdim-da!» — deydi. (Aravachani ko‘tarib, g‘ildirakni aylantirib ko‘rsatadi). «Sen bu ishni qanday bajarganingni yana bir marta ko‘rsatibbergin!» – deydi tarbiyachi (u bildirmasdan harakat qilib aravachaning g‘ildiragini o‘qidan chiqarib qo‘yadi). Yusuf yana g‘ildirakni aravachaga yaqinlashtiradi, lekin bu safar uni aravachaning o‘qiga darrov kiygizib qo‘yadi. – «Mana, tuzatdim!» — deydi quvonch bilan bola, lekin. Bu ishni qanday bajarganini bu gal ham so‘zlab bera olmaydi.
Savollar
1. Bolaning harakatlariga qarab, uning yoshi taxminan nechada ekanligini aniqlang.
2. Mazkur epizodda fikrlash faoliyatining qanday xususiyatlari namoyon bo‘ladi? Bundan qanday pedagogik xulosa chiqarish kerak?
3- topshiriq: Olti yoshli Nozimaga xolasi shunday masala berdi: «To‘rtta qushcha uchib kelib daraxtlarga qo‘nishdi. Har bir daraxtga bittadan qushcha qo‘ngan edi, bitta qushcha ortib qoldi, bitta daraxtga ikkitadan qushcha qo‘ngan edi – darax tortib qoldi, daraxtlar nechta edi?» Nozima masalani takror-takror aytib berdi-yu, lekin uni sira hal qila olmadi. Shunda xolasi kog‘ozdai uchta daraxt va to‘rtta qushcha shaklini qirqib yasadi. Nozima mana shu daraxt va qushchalar yordamida masalani tez, to‘g‘ri yechdi.
4- topshiriq: Quyidagi bola tafakkuriga hos bo‘lgan xususiyatlarni yoshga oid ravishda ajrating va ( aniq yoshni ko‘rsating) izohlang. Ushbu xususiyatlarni operatsional va konkret operatsional bosqichlarning qay biriga taluqligini toping.

Rigidlik va aniqlik.
“Xozir va shu yerda” ga yo‘nalganlik.
Egiluvchanlik.
Intuitivlik
Ko‘p qirraliligi
Ego markazlashuv (Egotsentr)
Ko‘zga yaqqol tashlanuvchi belgilarga diqqatni qaratish.
“ Hozir va shu yordam” ning chegarasidan chiqish.
Ego markazlashuvni (Egotsenrizimni) pasayishi.

10) Sabab – oqibatlarni aloqadorligini qidirish.

Download 6.63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 ... 34 35 36 37 38 39 40 41 ... 61