Айланма маблағлардан самарали фойдаланиш ва уларни меьёрлаштириш

Айланма маблағлардан самарали фойдаланиш ва уларни меьёрлаштириш

Корхонага бириктириб қўйилган айланма маблағлардан самарали фойдаланиш уларнинг таркибига, структурасига ва меьёрларига боғлиқдир. Шунинг учун хар доим омборларида бўлган айланма фондларни ишлатилишини, запасларини ва ўртача ойлик, квартал ва йиллик қийматларини хисоб-китоб қилиб боришлари лозим.

1. Айланма фондларини ўртача ойлик қиймати – Ф_а.н.

Ф_о.ср.м. = Ф_о.нм + Ф_о.км / 2

1. 
   Ўртача квартал қиймати “Фа.к”
   

Ф_о.кв = 0,5Ф_о.1кв +Ф_о.2кв+Ф_о.3кв+ 0,5Ф_о.4кв / 3

3. Йиллик ўртача қиймати “Фа.й”

Ф_о.год=0,5*Ф_о.1+ Ф_о.2 +…………+ Ф_о.12 + 0,5*Ф_о.12к / 12

Бу ерда Ф_о.нм - айланма фондларнинг ой бошидаги қиймати.

Ф_о.км - айланма фондларнинг ой охиридаги қиймати
Ф_о.1+Ф_о.2 + Ф_о.12к - айланма фондларнинг хар ой бошидаги қол-диқ қийматлари.

Корхоналарни бир меьёрда узлуксиз ишлашини таминлаш учун жами айланма фондларнинг турларидан маьлум бир миқдорда меьёрлари билан таъминланган бўлиши (На) шарт. Моддий ресурслари меьёрлари деб ишлаб чиқаришда иштирок этувчи айланма фондларнинг барча турларидан керакли бўлган энг кам захираларини (запас) пул шаклидаги кўринишига айтилади. Унинг асоси ишлаб чиқариш харажатлари ва захира меьёрлари (кун, %, ва сўм) хисобланади.

Айланма фондларнинг хар бир тури бўйича захира миқдори (Н_а.i) қуйидаги формула орқали аниқланади:

Н_а.i = C_об._j *Т_об.i / Д_к ёки Н_а.i = а_кун * Т_об.i

бу ерда C_об._j –айланма фондларининг i-туридан режалаштириш йилидаги харажат миқдори, сўм;

Т_об.i - айланма фондларни i -туридан захира меьёри;
Д_к – режалаштириш даври (кунлар);
а_кун – айланма фондларнинг бир кунлик харажати, сўм.
1. Автомобиль корхонасини ёқилғи захира меъёри аниқлансин, агарда КаМАЗ- автомобилига хар 100 км учун 44 л ёқилғи сарф қилинса, бир кунлик юриш масофаси 220 км, ёқилғи бакининг сиғими 250 л, корхона 5 кунлик ёқилғи захирасини сақлаш хажмига эга бўлса, ёқилғи хар 2 кунда келса, йиллик ёқилғи харажати 1000 л, бир литр ёқилғи бахоси 1485 сўм бўлса.

1. 
   Автомобиль бакидаги ёқилғи захира меьёри
   

2. Автомобиль корхонасининг ёқилғи сақлайдиган хажмларидаги захира меьёри

2. 
   Умумий ёқилғи захира меьёри
   

3. 
   Йиллик ёқилғи харажати
   

4. 
   Автомобиль корхонасининг ёқилғи ресурсининг меьёри
   

Асосий ишлаб чиқариш фондларининг техник холатини белгиловчи кўрсаткичлар

Асосий ишлаб чиқариш фондларининг техник холатини белгиловчи кўрсаткичларига: эскириш, ишга яроқли, янгиланиш ва ишдан чиқиш коэффициентлари киради.

1. 
   Эскириш коэффициенти К_изн асосий фондларнинг қанча қиймати тайёр махсулотга ўтганлигини, шу билан корхонадаги бор асосий фондларни эскириш даражасини кўрсатади.
   

К_изн =С_изн / С_кг
бу ерда С_изн – асосий фондларнинг емирилган қисми, (тўлиқ амартизация жамғармаси) сўм,
С_кг – асосий фондларнинг йил охиридаги аввалги қиймати, сўм
2. Ишга яроқлилик коэффициенти


К_г = (С_п – С_изн) / С_п


3. Асосий фондларнинг янгиланиш коэффициенти


К_обн =С_выб / С_кг


4. Асосий фондларнинг ишдан чиққанлик коэффициенти


К_выб= С_выб / С_кг


МИСОЛ: Автомобиль корхонасининг асосий ишлаб чиқариш фондлари бўйича техник холатини белгиловчи коэффициентларини аниқланг. Агарда асосий фондларни йил бошидаги қиймати 3120 млн.сўм ва йил охиридагиси – 3340 млн.сўмга тенг бўлса. Эскирган қиймати – 925.5 млн.сўм., янги қўшилган асосий фондлар 818.5 млн.сўм., ишдан чиқарилган суммаси –528.2 млн.сўм.

1. К_изн =С_изн / С_кг=

2. К_г = (С_п – С_изн) / С_п =

3. К_обн =С_выб / С_кг =

4. К_выб= С_выб / С_кг =