Ajratish,konsentrlash va ekstraksiya usuli

n - modda taqsimlanishi

n - modda taqsimlanishi

Taqsimlanishshqari koeffisientining qiymati haroratga, erigan modda va erituvchining tabiatiga bog’liq.

Moddaning bir fazadagi aktivligini ikkinchi fazadagi aktivligiga nisbati taqsimlanish doimiyligideyilidi

Ekstraksiyaning asosiy kattaliklaridan biri ajralib chiqish darajasi (omili (faktor yoki stepen izvlecheniya)).
(5)
n (A) – organik fazadagi moddaning miqdori.
n(A)ν – moddaning suv fazasidagi boshlang’ich miqdori.
n(A) = [A]0 * Vo  (6)
n(A)u = CA0 * Vc = [A]oVo + [A]cVc (7)
CA0 – A moddaning boshlang’ich konsentratsiyasi.
(5) formulaga (6) va (7) formuladagi qiymatlarni qo’yib surat va mahrajini [A]cVc a bo’lib chiqsak.
(CA0Vc = [A1]V0 + [A1]cVc (9)
8) tenglama bir va bir necha marta ekstraciyalash jarayoni uchun ajralib chiqish darajasini hisoblash formulasidir. Bir marta Ekstraksiyalagandan keyin,
1 - Ekstraksiyalash darajasi.
(9) ni (1) tenglamaga qo’yib [A1]c ga nisbatan hisoblasak:
bu erda
(10)kelib chiqadi.
Shu formula yordamida ikkinchi marta Ekstraksiyalagandan keyin ajralib chiqєan modda miqdori:
(11)
m marta Ekstraksiyalagandan keyin ajralib chikan modda miqdori:
(12)
bundan,
(13)

(13) tenglamada berilgan ajralib chiqish darajasiga etishish uchun necha marta Ekstraksiyalash kerakligini hisoblab olish mumkin. Masalan: 99% modda suv fazasidan Ekstraksiyalanishi uchun
Dr = 1; marta


Dr = 5; marta Ekstraksiyalash kerak ekan.
Ajralib chiqish darajasi m marta Ekstraksiyalash uchun (5) va (12) tenglama quyidagicha hisoblab topiladi:
(14)
(14)
m = 1, r = 1 unda,
Ikki moddani ajratishida - ajratish koeffisienti amaliy ahamiyatga ega,
χ. = 1 bo’lsa ajratish mumkin emas
χ - ning qiymati 1 dan qancha ko’p farq qilsa, ajratish sharoiti to’g’ri bajariladi. Ajratib olishni harakterlovchi kattaliklardan yana biri boyitish omili
bundan, boyitish omili,
(15)
Ekstraksiya natijasida ajratiladigan moddalar miqdorinning nisbati boshlang’ich eritmadagi moddalar miqdorlarining nisbatidan necha marta ko’payganligini harakterlaydi.
Boyitish omilli bilan taqsimlanishlari koeffisienti va boshqa qiymatlar orasiddagi bog’lanish (15) formulani (14) formulaga qo’yish bilan topiladi
(16)

(17)
Masalan:
DA = 104 bo’lsa, ajralish koeffisienti
χ = DA/DB = 104/0,1 = 105 katta qiymatga ega bo’ladi. Boyitish omili (17) formulaga nisbatan hisoblanganda
Huddi shu qiymatda ajralish koeficienti. χ = 105 taqsimlanishshqari koeffisienti DA = 102 va DB = 10-3, bo’lganda boyitish omili
bu qiymatga teng oldingiga nisbatan 2 marta kichik. Unda A modda organik erituvchiga 99% o’tadi, V modda esa fAgat 0.1% o’tadi.
Demak, boyitish faktori atratish koeffisientiga nisbatan moddalarning ajralish ehtimolligini to’g’ri harakterlaydi.