Akrom abbasovich karimov, zafar avazmuratovich muqumov, mutabar hamidullaevna khodjaeva

Ichki nazorat tizimi tuzilmasi 
 
Nazorat muhiti - korxonada 
ichki nazorat uchun qulay 
bo’lgan o’zaro xizmat 
munosabatlarini aniqlaydigan 
belgilar yig’indisidir 
 
Korxonadagi buxgalteriya 
hisobi tizimi - tegishli 
xo’jalik muomalalarini 
yozishga taalluqli hisob 
siyosati va amallardir 
 
Nazorat amallari - korxona 
xodimlari tomonidan 
bajariladigan maxsus 
tekshiruvlar 

---

278 
haqi bilan o’z vaqtida ta’min-lanishi, xodimlarning malakasi oshirilayotganligi, 
buxgalteriya hisobida amalga oshirilayotgan muomalalarni tekshirishga huquqi 
borligini, ta’sischilar umumiy yig’ilishining qarorlari, buyruqlari bilan 
tanishayotganligi va boshqa sharoitlar mavjudligini tekshiradi.
Agarda yuqorida sanab o’tilgan shart-sharoitlar ichki nazorat tizimiga to’liq 
yaratib berilgan hamda ushbu bo’lim xodimlari o’z vazifalarini sidqidildan 
bajarayotgan bo’lsa, u holda auditor ichki nazorat tizimining faoliyatini ishonchli 
deb topadi hamda tekshirish muddati va unga ketadigan xarajatlarni qisqartiradi. 
Auditor ichki nazorat tizimi faoliyatiga baho berishda muayyan usullarni 
qo’llaydi. Bu usullar auditorlik tashkiloti tomonidan ishlab chiqiladi. Eng ko’p 
uchraydigan tekshirish usuli test hisoblanadi. Odatda, test usuli tanlab tekshirish 
asosida amalga oshiriladi.
Mijoz korxonaning buxgalteriya hisobi va ichki nazorat tizimini ishonchli deb 
topish uchun uning faoliyati quyidagi talablarga javob berishi lozim: 
1. Haqqoniylik. Bu talab korxonada amalga oshirilgan muomalalar haqiqatda 
bo’lgan hamda ular o’z vaqtida hujjatlarda rasmiy-lashtirilganligini anglatadi. 
2. To’liqlik. Bu talab korxonada amalga oshirilgan muomalalar buxgalteriya 
hisobida bekamu ko’st, to’lig’icha aks ettirilganligini ifodalaydi. 
3. Ruxsat.
4. Aniqlik. Bu talab hujjatlardagi hamda buxgalteriya hisobi registrlaridagi 
summalarning aniq hisoblanganligini anglatadi. 
5. Tasniflash. Bu talab barcha muomalarning hisobvaraqlarda to’g’ri, mos 
ravishda aks ettirilganligini anglatadi. 
6. Hisob. Bu talab muomalalarga mos keluvchi barcha hisob jarayoni 
tugallanganligini hamda u umumqabul qilingan standartlarga mos kelishini 
ifodalaydi. 
7. Davriylik. Bu talab muomalalar qaysi davrda sodir bo’lgan bo’lsa, o’sha 
davrda rasmiylashtirilishini anglatadi. 

---

279 
Yuqorida sanab o’tilgan talablarga javob berish auditorlarning mijoz 
korxonaning buxgalteriya hisobi hamda ichki nazorat tizimining to’g’ri 
baholashiga yordam beradi.