Aksiyani ichki qiymatini baholash

Bozor qaytimi- investorlarning bozordan kutayotgan o’rtacha daromad
stavkasi. Bozorning ehtimoliy daromad darajasiga asoslanib, investor investitsiya
qilishdan kutgan daromadidir. Investorlar kutilayotgan daromadini hisoblash uchun
fond bozoridagi indeklarning tarixiy daromadlilik ma'lumotlaridan foydalanishlari
mumkin. Bozor qaytimini hisoblashda AQSh, Buyuk Britaniya va Germaniya kabi
davlatlarda S&P 500, Dow Jones, Nasdaq, FTSE 100, DAX kabi fond bozori
indekslarida foydalanilsa, O’zbekistonda UCI indeksi ma’lumotlaridan foydalanish
mumkin

T/r	Booking holding	Starbucks	UnitedHealth	ABDN
Beta koeffitsienti	0.0955	-0.0143	-0.0210	-0.0143
Bozor qaytimi	14.23%	2.55%	-6.18%	1.78%
Risksiz stavka	4.73 %	4.73%	4.73%	4.73%
E(R)	5.64%	4.76%	4.96%	4.77%

Olingan natijalarni tahlil qiladigan bo’lsak, Booking holding kompaniyasining beta koeffitsienti qolgan kompaniyalarning beta koef qaraganda katta chiqdi. Beta koef 0.0955 ekani kompaniyaning aktivlaridan kutilayotgan kutilayotgan daromad bozorga qaraganda 0.0955 riskli ekanligini bilishimiz mumkin. Starbucks kompaniyasining beta koef - 0.0143 ekanligini ko’rishimiz mumkin. Bu degani kompaniyaning aktivlaridan kutilayotgan daromad bozorning o’zgarishiga nisbata teskari degani. FTSE indeksini manfiy chiqqanligini asosiy sababi Covid -19 pandimiyasi davrida so’ngi yildagi Buyuk Britaniyadagi inflatsiyaning kuchayishi fonida fond bozorlarining payasganligi bilan izohlash mumkin.
Umumiy natijalarga qaraydigan bo’lsak, eng yaxshi natija Booking holding kompaniyasiga tegishli bo’lib, 14.23% ni tashkil qilmoqda.
CAPM ni natijalari va kompaniyalarning moliyaviy hisobotlari asosida Kapitalni o’rtacha tortilgan qiymatini topib olamiz.

T/r	Booking holding	Starbucks	UnitedHealth	ABDN
Foiz xarajatlari	391	482.9	882	24.1
To’langan soliq	865	948.5	2115	184
Soliqqacha bo’lgan daromad	3923	4231.9	11686	827
Umumiy qarz	11277	23605.1	42761	115
Kapitalizatsiya hajmi	41649	48544	27686	4460
Rd	2.70%	2.05%	2.06%	20.96%
T	22.05%	17.53%	18.10%	22.25%
Re	11.58%	4.86%	4.67%	4.71%
E/(E+D)	82.39%	69.83%	39.30%	97.49%
D/(E+D)	17.61%	30.17%	60.7%	2.51%
WACC	5.34%	4.24%	4.83%	4.61%

Youqoridagi jadvalni tahlil qiladigan bo’lsak, Booking holding umumiy kapital tarbibida xususiy kapitalni ulushi ko’p bo’gan kopmaniya bu kompaniyasidir. Eng yomon ko’rsatgich Starbucks kompaniyasiga tegisshli bo’lib, qarz kapitalini ulushi 39.30% ga teng. Shuning uchun ham Starbucks komaniyasining CAPM va WACC natijalari orasida farq katta.

Diskontlagan dividend modeli asosida aksiyani ichki qiymatini hisoblash
Bu model aksiyani ichki qiymatini baolash uchun fond bozoridagi investorlar foydalanadiga asosiy modellardan biri hisoblanadi. Bu modelni formulasi quydagicha:

Bu yerda
D-oxirgi yili to’langan dividend moqdori
G – dividend larni o’rtacha o’sish surati
Re – diskont Stavka (CAPM yoki WACC ni natijasini – ni o’rniga qo’yib hisoblanadi.
Bu modelni amal qilishi uchun 2 ta shart bajarilishi kerak. Bular

1. 
   Kompaniya har yili dividend taqsimlagan bo’lishi shart
   
2. 
   > g bo’lishi shart, aks holda bu modeldan aksiyani ichki qiymatini baholash uchun foydalanib bo’lmaydi.
   

Bu model asosida tahlil qilish uchun kompaniyalarning oxirgi 5 yilda to’lagan dividentlar miqdoridan kelib chiqiladi. Bu ma’lumotlarni biz www.finance.yahoo.com saytidan olamiz.

			To’langan dividend miqdori
Yillar	Booking holding	Starbucks		UnitedHealth	ABDN
2018	0.728	0.88		1.56	0
2019	0.732	1.05		1.6	0
2020	0.736	1.22		1.64	0
2021	0.852	1.335		1.68	0
2022	1.158	1.575		1.76	0
g	11.6%	14.55%		3.02%	0
WACC	5.34%	4.24%		4.83%	4.61%
Aksiyani bozordagi qiymati	74.05	230.47		63.22
Aksiyani ichki qiymati
Farqi

Bu yerda kompaniyasining Booking holding, Starbucks , UnitedHealth , ABDN
dividentlarni o’sish surati WACC dan katta chiqdi, Taylor Wimpey kompaniyasi esa umuman dividend taqsimlamagan, demak, bu kompaniyalarning aksiyasini ichki qiymatini baholash uchun bu model ishlamaydi.