Akt sohasida kasb taʻlimi bakalavriat taʻlimi yo‘nalishi talabalari uchun oʻquv qoʻllanma sifatida tavsiya etilgan

 
 

---

57 
Nazorat savollari:
 
1. Bulut texnologiyasi tushunchasi ? 
2. Bulut texnologiyasining rivojlanishi
3. O‘zbekistonda buluttexnologiyasining joriy etilishi 
4. Bulutli infrastruktura taqdim etadigan xizmatlar 
5. Bulutli hisoblash tushunchasi
6. Bulutli hisoblash ta’riflari
7. Jahon miqyosida bulutli hisoblash rivojlanishi 
8. MQIM larinig ish jarayonlari tahlili 
9. Bulutli hisoblashlar ekotizimi haqida tushuncha bering? 
10. Bulutli ekotizim tasniflanishi? 
11. bulutli ekotizimdagi qatnashchilarning o‘zaro taʻsirlashuvlari 
12. Bulutli piramida tushunchasi 
13. Bulutli texnologiyalardan foydalanishda afzalliklari 
14. Bulutli texnologiyalardan foydalanishda kamchiliklari 
15. Bulutli texnologiya xususiyatlari 
16. Bulut affealligi va kamchiligi 
17. Bulutli tizimlar tomonidan taqdim etilgan xizmatlar 
18. Bulut taqdim etgan xizmatlar imkoniyatlari 
19. Dropbox xizmatiga registratsiya qilish 
20. Dropbox xizmati veb-interfeysi tushuntirib bering 
21. Amazon web-services taqdim etiluvchi web xizmatlar 
22. Bulutli konfiguratsiya ushunchasi 
23. Maʻlumotlarga ishlov berish markazi resurslaridan foydalanishda apparat va 
dasturiy taʻminotlarni tushunchasi 

---

58 
II BOB. BULUTLI TEXNOLOGIYALAR XIZMATLARINI TAQDIM 
ETUVCHILAR 
2.1. Bulutli infrastrukturani modellashtirish 
Bulutli infrastrukturani modellashtirish. Imitatsion yondashuvlar 
Murakkab tizimlarni o‘rganishda imitatsiya modellari keng qo‘llaniladi. 
Imitatsiya modellari iqtisodiyotning turli sohalarida, aviatsiya, temir yo‘l transporti, 
metallurgiya, neft qazib olish, kema qurish va boshqalarda qo‘llaniladi.
Imitatsiya - bu model dasturini hisoblash muhiti modeli doirasida amalga 
oshirish uchun yondashuvdir. Imitatsiya jarayoni tizimning qolgan qismidan 
abstraktlashgan maʻlum bir qismini modellashtirishga eʻtibor qaratishga imkon beradi. 
Bunday yondashuv turli xil platformalar va eksperimental sharoitlarda keng ko‘lamli 
takrorlanadigan natijalarga erishishga imkon beradi, bu esa o‘zgaruvchan sharoitlarda 
taqsimlangan hisoblash tarmog‘i xatti-harakatlarini baholashga, va shu asosda, 
oqimlarini boshqarish strategik vazifasini optimallashtirishga imkon beradi. Ushbu 
yondashuvning asosiy ustunligi - bu tizimning moslashuvchanligi, chunki dastur va 
hisoblash muhiti modellar bo‘lib, eksperimental sharoitlarni osongina o‘zgartirish 
mumkin. Salbiy tomoni rivojlanayotgan dastur modellari va hisoblash muhiti juda 
murakkabligidir. Imitatsiya vositalarining misollaridan GridSim , SimGrid , CloudSim
va boshqalar. 
Imitatsiya modellarini ishlab chiqishda maxsus modellashtirish tillari va 
foydalanuvchining grafik interfeysidan foydalanishga asoslangan dasturiy vositalar 
qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda bozorda turli xil ixtisoslashtirilgan imitatsion 
modellashtirish vositalari mavjud, masalan, GPSS World, Arena, Extend va boshqalar. 
Imitatsion modellashtirishni yaratishning maxsus muhitlaridan tashqari uni 
yaratishning C, C ++, Paskal, BASIC va boshqa universal dasturlash tillaridan 
foydalanishga asoslangan usuli ham mavjud. Ushbu usulning afzalligi shundaki, 
maxsus modellash vositalaridan tashqari umumiy maqsadli dasturlash tilining 
imkoniyatlaridan foydalanish mumkin. Bundan tashqari, dasturlash tili modellash 

---

59 
vositasiga birlashtirilishi mumkin, masalan, AnyLogic Java dasturlash tilini 
birlashtiradi. Ushbu tillar yordamida imitatsiya maqsadlari uchun funksiyalar va 
protseduralarning (sinflarning) maxsus kutubxonalari ishlab chiqilgan. 
Imitatsion modellarni amalga oshirishni ishlab chiqish uchun Paskal tilining 
protseduralar va funksiyalar kutubxonalaridan foydalanish taklif etilgan. maqolalarda 
Windows va UNIX kabi operatsion tizimlarda amalga oshirish uchun, S tili 
funksiyalarining platformalararo kutubxonasi ko‘rib chiqilgan. 
Oxirgi yillarda Internet tarmog‘idan foydalanishga yo‘naltirilgan va allaqachon 
taqsimlangan hisoblash texnologiyalarining rivoji sifatida maʻlum bo‘lgan, bulutli 
hisoblashlar deb ataladigan texnologiyaning rivojlanishi kirib keldi. hisobotda 
imitatsion modellashtirish muhitining rivojlanish tendensiyalari, shuningdek, “bulutli” 
hisoblash texnologiyalarida qo‘llaniladigan mavjud imitatsion modellashtirish amalga 
oshirish amaliyotlari o‘rganilgan. Xususan, da GPSS-server deb nomlanuvchi GPSS 
World-ning bir yoki bir nechta nusxasini uzoq serverda boshqarishi mumkin bo‘lgan 
amaliyoti ko‘rib chiqilgan. Hamda servisga yo‘naltirilgan arxitekturaga asoslangan 
modellashtirishning tizimli shinalar texnologiyasi taqdim etilgan. Perspektiv 
yondashuv GPSS Cloud deb ataladigan “bulut” modelini yaratishning aniq meʻyoriga 
asoslangan. Aslida, ko‘rib chiqilgan “bulutli” imitatsiya muhiti GPSS tiliga 
yo‘naltirilgan. 
“Bulut” imitatsiya muhitida maxsus modellash tillaridan foydalanishga 
qo‘shimcha ravishda universal dasturlash tillarining xususiyatlari bilan tavsiflangan 
Java tilidan foydalanish qulay. “Bulut” hisoblash uchun Java tilidan foydalanish bir 
nechta afzalliklarga ega: 
- Java tili, aslida, Internet uchun maxsus til bo‘lib, maxsus xavfsizlik modellariga 
ega; 
- Java tilidagi ilovalar server tarafidagi servlet ilovalarida ishlatilishi mumkin, 
xuddi mijoz tomonida veb-brauzer-applet ilovalari (appletlardan foydalanish xuddi 
AnyLogic muhitida imitatsion modellashtirishni amalga oshirganidek bajariladi) 

---

60 
ishlatilganidek; mobil qurilmalar uchun odatiy ish stoli ilovalari va ilovalar yaratish 
ham mumkin; 
- Java tili platformalar o‘rtasida bo‘lib, ilovalar Windows platformasida ham, 
Linux operatsion tizimlarining turli muhitida ham ishlaydi. 
Java tili ko‘p oqimli mexanizmlarni va obʻektga yo‘naltirilgan tillarning boshqa 
zamonaviy xususiyatlarini (istisnolarni qayta ishlash, grafik kutubxonalar, 
komponentlar modeli va x.k.) qo‘llab-quvvatlaydi. 
Imitatsion modellashtirish uchun Java tilining sinflar kutubxonasini umumiy 
ko‘rib chiqish. Java tilining sinflar kutubxonasi diskret vokealarni modellashtirishga 
yo‘naltirilgan bo‘lib, obʻektga yo‘naltirilgan yondoshuvdan foydalanib, Paskalning 
protsedura va funksiyalari [ hamda S tilining funksiyalari bilan bir xil algoritmlarni 
amalga oshiradi. Kutubxona sinflarining asosiy usullari ko‘p jixatdan GPSS tili 
operatorlariga o‘xshash. Kutubxonalar sinflari SIMJava nomli bitta to‘plamga 
kiritilgan. Sinf kutubxonasidan foydalanish uchun JDK SE (Java Development Kit 
Standard Edition) dasturiy to‘plamining kompyuterda 6 yoki undan yuqori versiyaga 
o‘rnatilgan bo‘lishi kifoya. Qulaylik uchun siz integratsiyalashgan ishlab chiqish 
muhitlaridan biridan foydalanish mumkin: Eclipse, NetBeans IDE va boshqalar. 
Modeldagi asosiy obʻektlar quyidagi sinflar obʻektlari sifatida yaratilgan: 
Queue — modelda navbatlar vazifasi uchun sinf; 
Facility — bir kanalli qurilmalar vazifasi uchun sinf; 
Storage — ko‘pkanalli qurilmalar vazifasi uchun sinf; 
Histogram — gistogrammani taqdim qilish uchun sinf; 
Transact — modelda dinamik obʻektlar tranzaksiyalari vazifasi uchun sinf; 
Rand — tasodifiy miqdorli generatorlarni aniqlash uchun sinf;
Syst — “model” obʻektini yaratish uchun sinf, har qanday imitatsiya modeli 
ushbu sinfning obʻektini yoki boshlang‘ich sinf obʻektini yaratishi kerak; sinf asosiy 
tizim usullarini o‘z ichiga oladi va shuningdek, modelni ishlatish uchun alohida oqimni 

---

61 
qo‘llab-quvvatlaydi; sinf imitatsiya natijalarini ham faylga, ham oynaga yoki applet 
tipidagi konteynerga chiqarish usullarni o‘z ichiga oladi. 
Kutubxonada turli obʻektlarning ro‘yxatini tuzish uchun yordamchi sinflar ham 
mavjud: ListF — birkanalli qurilmalar ro‘yxati; ListS — ko‘pkanalli qurilmalar 
ro‘yxati; ListQ — navbatlar ro‘yxati; ListH — gistogrammalar ro‘yxati; ListT — 
tranzaktlar ro‘yxati va yana bir kancha sinflar. 
Bulutli hisoblash tizimlarini imitatsiyasilashga umumiy nazar. 
Hozirgi kunda katta miqdorda taqsimlangan tizimlarning xatti-harakatlarini 
o‘rganishga bag‘ishlangan ko‘plab tadqiqotlar olib borilmoqda va ushbu tadqiqotlar 
uchun dasturiy taʻminot ishlab chiqilmoqda. Bunday dasturiy taʻminotlarning 
misollaridan GridSim, SimGrid va CloudSim lar mavjud. Birinchi ikkita yechim grid 
tizimlarini modellashtirishga qaratilgan bo‘lsa-da, CloudSim cloud computing 
tizimlarini modellashti-rishga qaratilgan bir nechta platformalardandir. 
Shuni taʻkidlash kerakki, grid tizimlarini modellashtirish muhiti juda katta bulutli 
hisoblash tizimlarining modellarini yaratish uchun mos yechim hisoblanadi. 
Biroq, virtualizatsiya ayrim bulutli tizimlarni bulutli resurslar, xizmatlar, ilovalar 
yuklanishi va boshqalarni zaxiralash muhim rol o‘ynaydigan kichik test stansiyalarida 
tarqatish imkonini beradi. 
Shuning uchun, bulutli hisoblash tizimlarining batafsil modellari-ni yaratish, 
bulut hisoblash tizimlarini modellashtirish uchun bevosita ishlab chiqilgan dasturlardan 
foydalanish kerak. 
Modellashtirish va imitatsiya qiluvchi platformalar