Aleksandr Segeyevich Pushkinning "Dubrovskiy" asari haqida. Reja: A. S pushkin haqida. A. S. Pushkinning "Dubrovskiy" asari haqida

Aleksandr Segeyevich Pushkinning "Dubrovskiy" asari haqida.
Reja:
1. A.S Pushkin haqida .
2.A.S.Pushkinning "Dubrovskiy" asari haqida.
3 .Dubrovskiy asari qahramonlari.
4.Dubrovskiy asari sujeti .
5. Asar tahlili .
6 Xulosa .
Tayanch so'z va iboralar:
"Dubrovskiy",dvoryan,katta yer egasi , ziddiyat va muhabbat,qasos olish tuyg'usi ,boy va kambag'al sevgisi , konflikt(to'qnashuvlar);
Aleksandr Sergeyevich Pushkin (1799— 1837)rus yozuvchisi, yangi rus adabiyotining asoschisi. Otasi Sergey Lvovich kadimgi dvoryanlar qavmidan, onasi Nadejda Osipovna esa Pyotr I qoʻlida tarbiya koʻrgan habash — A. P. Gannibalning nabirasi bulgan. Pushkinda nafis soʻzga mehrmuhabbatning paydo bulishida rus xalq qushiqlari hamda ertaklarini yaxshi bilgan enagasi Arina Rodionovnaning taʼsiri, ayniqsa, kattadir. Oʻsha davrning eng nufuzli oʻquv yurtlaridan biri — Peterburg yaqinidagi Sarskoye selo (hoz. Pushkin sh.) litseyida oʻqish (1811 — 17) Pushkinning shoir va erksevar inson sifatida shakllanishida muhim omil boʻlgan. Pushkin litseyni tugatgach, Peter-burgga kuchib borgan va tashki ishlar kollegiyasida kotib lavozimida ishlagan. U Peterburgda xizmat qilgan yillar (1817—20) Rossiyaning tarixiy ta-raqqiyoti uchun muhim bir davr edi. Pushkinning dastlabki sheʼrlari 1913-y. da matbuot yuzini kurdi. U litseyda oʻqib yurgan kezlarida 120 ga yaqin sheʼr va 2 doston (tugallanmagan) yozadi. Litsey bilan xayrlashuv kechasiga bagʻishlangan sheʼri esa shu qatnashgan G. R. Derjavinnat yuksak bahosiga sazovor bulib, u Pushkinning buyuk shoir boʻlib yetishishini bashorat qiladi. Keyinchalik Pushkin rus jamiyatida uygʻonib borayotgan erksevarlik kayfiyati taʼsirida «Erkinlik» (1817), «Chaadayevga» (1818), «Qishloq» (1819) singari sheʼrlarni yaratadi. Pushkinga qadar rus sheʼriyatida qasida, marsiya, xat singari har bir sheʼriy janr klassitsizm tomonidan belgilangan qatʼiy qonun-qoidalar asosida yozilgan. Pushkin litsey lirikasidan farqli oʻlaroq, Peterburg davri ijodida sheʼriy janrlar urtasidagi chegaralar va uslubiy farklarni bartaraf etib, rus sheʼriya-ti taraqqiyoti uchun yangi badiiy ufqlarni ochib bergan («Ruslan va Lyudmila», 1820). Pushkin ijodining tadrijiy yulini shartli ravishda 4 bosqichga ajratish mumkin. Agar 1813—16 yillarni o'z ichiga olgan l-bosqichda Pushkin o'z zamondoshlarining badiiy tajribasini oʻzlashtirgan boʻlsa, 2-bosqich (1817—20)da Pushkin ijodining gʻoya va mavzular olami kengayib, u oʻz uslubiga erishish yoʻlida badiiy izlanishlar borib, kitobiy til bilan jonli xalq tilini uzaro yaqinlashtirdi. Shoirning 1820—24 yillar ijodida (3-bosqich) romantizm ustuvorlik qildi. Ammo ko'p utmay, Pushkin qahramonni poetiklashtirish va voqelikni ehtiros bilan tasvirlashda davom etgan holda romantik tasvir metodidan chekindi. Pushkin ijodining 1925-yildan boshlangan 4-bosqichida obrazlar va mavzular ko'lamini chegaralashning har qanday kurinishini rad etuvchi, fikr bilan tuygʻuni, haqiqatni tadqiq etish bilan «jonli tasavvur»ni oʻzaro uygʻunlashtirishga asoslangan realistik tizimni ishlab chiqdi Pushkinning rus jamiyatidagi erksevar kuchlar taʼsirida yozilgan zulm va krepostnoylikni fosh etuvchi sheʼrlari chor hukumatida norozilik kayfiyatini uyg'otdi.
Pushkinning nasriy asarlari ichida «Dubrovskiy» asari alohida o‘rin tutadi. Asar hajman kichkina bo‘lsa-da, mazmunan juda teran. Malumki, Dubrovskiy pomeshchik bo‘lsa-da, adolatsizlikka qarshi bosh ko‘targan isyonkor odamdir. To‘g‘ri, uning isyonkorligi bir oz torroq xarakterga ega, u birinchi navbatda, otasi uchun pomeshchik Troyekurovdan o‘ch olish maqsadida harakat qiladi, biroq shunday bo‘lsa-da, ayrim o‘rinlarda uning isyoni kengroq mazmun kasb etadi. Qissa psixologik jihatdan puxta dalillangan, o‘tkir syujet asosiga qurilgan, ayni chog‘da, har qanday sun'iylikdan, zo‘rma-zo‘rakilikdan xoli. Eng muhimi shundaki, Pushkin butun qalbi bilan Dubrovskiyni mard, olijanob, adolatli odam tarzida ko‘rsatadi. Adib o‘z qahramoni Troyekurovning qizi Mashaga muhabbatini tasvirlashda ham birinchi navbatda, Dubrovskiydagi ritsarlik xislatlarini alohida ta'kidlaydi.Roman oddiy dehqonlarning yerlari nohaq tortib olingan va dehqonlarning qaroqchi bo'lishga majbur bo'lgan kambag'al rus zodagonining hikoyasi asosida yozilgan.Aynan romanda Andrey Gavrilovichning yerlari do'sti tomonidan nohaq olib qoyilishi ayni o'sha davrdagi vaziyatga mos keladi.A.Gavrilovich bunday nohaqlikdan og'ir hastalikka chalinadi.Uning Sankt-Peterburgga o'qishga ketgan o'g'liga otasining og'ir ahvoli haqida xat yuboriladi va u Kistenevkaga uyiga otasining oldiga keladi.Bu yerda kelganda Dubrovskiy otasidan ayriladi.Bu og'ir sinovdan Dubrovskiyda aql bovar qilmaydigan jasorat namoyon bo'ladi yani qasos olish tuyg'usi edi.Dubrovskiy uyining Troekurov qo'liga tushishini istamaydi va uni yoqib yuborishga qaror qiladi.Dubrovskiy dehqonlar bilan birgalikda rejalarini amalga oshiradi.Oqibatda ancha dehqonlar halok bo'ladi.Shunday bo'lsada orqaga yo'l yo'qligini bilgan Dubrovskiy qolgan dehqonlar bilan to'da tuzadi va o'rmonga boradi.Dubrovskiy boshqa odam niqobi bilan dushmanining uyiga boradi.Bir ayiq bilan kurashishda o'zining jasoratini ko'rsatib Troekurovning ishinchiga kiradi.Va Troekurovning qizi Mariyani sevib qoladi Dubrovskiyda ikki hissi o'rtasida ziddiyat paydo bo'ladi.U o'ch olish hissini unutib yumshoq tuyg'ulariga cho'mib ketadi.Ammo otasi Mashani zo'rlab boshqa odamga nigohga beradi,lekin Dubrovskiy bunga qarshilik ko'rsata olmaydi.Dubrovskiy oxirida o'z harakatlarini noqonuniyligini tushunadi va sheriklaridan tavba qilishini va bu ishni tark etishlarini so'raydi.
Asardagi bosh qahramonlari va ularning o'ziga xos xususiyatlari:
• Andrey Gavrilovich Dubrovskiy-bosh qahramonning otasi, er egasi, yaxshi odam, lekin osongina xafa bo'ladi va kechirmaydi hatto do'sti bo'lgan Troekurovga ham shunday munosabatda bo'ladi u hammaga birdek munosabatda bo'ladi.
• Vladimir Dubrovskiy -bosh qahramon adolatsizlikka qarshi kurashadi oxirida romantik, adolatsizlikka qarshi kurashadi.
• Troekurov Kirila Petrovich Troekurovning xotini -Dubrovskiyning qo'shnisi. Saxovatli, saxovatli emas, injiq xarakterga ega.
• Marya Troekurova -Kirila Petrovichning qizi, yosh, befarq, kitob va musiqani yaxshi ko'radi. Dubrovskiyning sevgilisi.
Romanning ikkinchi darajali qahramonlari:
• Arhi- temirchi.
• Egorovna - Dubrovskiylar oilasi xizmatkori avval Dubrovskiyning bolalik paytida uni tarbiyalagan keyin otasining tobi qochiganligida ham otasiga qaragan.
• Sashenka -Mariyaning ukasi.
Dubrovskiyga qarshi bo'lgan yer egasi.
• Knyaz Vereyskiy - keksa odam , Mariya Troekurovaning eri.
• Baholovch Shabashkin.
• Spitsyn- yet egasi ota Vladimirga qarshi sudda guvoh.
• Meri bilan turmush qurgan knyaz Verskiy .
Asarda ushbu qahramonlari turmushu kompozitsiyasida dramatik va yorqin kontrastlar joylashgan.
• Do'stlik va hukm;
• Qahramonlarning tug'ilgan joylari bilan uchrashishi va otasining o'limi;
• Dafn va olov;
• Bayram va talonchilik;
• Sevgi va qochish;
• Nigoh va jang;
Shunday qilib roman kompozitsiyasi konflikt usuliga, yani qarama-qarshi sahnalarning to'qnashuviga asoslangan.Ushbu to'qnashuvlardan 2 ta konfliktni aytadigan bo'lsam birinchisi ijtumoiy rangga ega va darajalanish tengsizligi bilan bog'liq.Unda Andrey Dubrovskiy va Kirila Troekurov to'qnash kelishadi.Ikkinchi ziddiyat Sevgi oila va maishiy munosabatlar mavzusi bilan bog'liq.Bu Mariyaning Shahzoda bilan kelisholamay nigohida mojarolarning namoyon bo'lishi.Bu ikkala mojaroni ham Dubrovskiy , ham o'z qizining muammolariga sabab bo'lgan Kirila Treokurovaning siymosi birlashtiradi.
Roman sujeti.
Boy va adashgan rus janoblari, nafaqadagi bosh yer egasi Kirila Petrovich Troekurov, uning xohish-istaklari qo'shnilarga yoqadi va viloyat amaldorlari titraydi, yaqin qo'shnisi va sobiq xizmatdoshi, nafaqaxo'r Leytenant, kambag'al, ammo mustaqil zodagon Andrey Gavrilovich Dubrovskiy bilan do'stona munosabatlarini saqlaydi. Troekurov shafqatsiz fe'l -atvori bilan ajralib turadi, ko'pincha o'z mehmonlarini och ayiq bo'lgan xonaga qamab qo'ymasdan, ogohlantirmasdan, shafqatsiz hazillarga duchor qiladi.
Qul Troekurovning beparvoligi tufayli Dubrovskiy va Troekurov o'rtasida janjal kelib chiqadi va qo'shnilar o'rtasida adovatga aylanadi. Troekurov viloyat sudiga pora beradi va jazosizligidan foydalanib, Dubrovskiyni Kistenevka ko'chmas mulkini sudga beradi va undan tortib oladi. Katta Dubrovskiy sud zalida aqldan ozadi. Andrey Gavrilovichning o'g'li Dubrovskiy, Sankt -Peterburgda o'qiyotgan qo'riqchi korneti , xizmatni tark etishga va tez orada vafot etgan og'ir kasal otasining yoniga qaytishga majbur bo'ladi. Dubrovskiy Kistenevkaga o't qo'yadi.Troekurovga berilgan mulk, mulkni topshirishni rasmiylashtirish uchun kelgan sud xodimlari bilan birga yonib ketadi. Dubrovskiy Robin Gud kabi qaroqchiga aylanadi. Qo'rqinchli mahalliy er egalari haqida. Dubrovskiy Troyekurovlar oilasida xizmatga kirmoqchi bo'lgan o'tayotgan frantsuz o'qituvchisi Deforga pora beradi va uning niqobi ostida Troyekurovlar oilasida tarbiyachi bo'ladi. U ayiq bilan hang qilib sinovdan o'tkaziladi, u qulog'iga o'q uzib o'ldiradi.Keyin Troekurovning qizi Masha bilan o'rtasida sevgi paydo bo'ladi.
Troekurov o'n yetti yoshli Mashani eski shahzoda Vereiskiyga qizining qarshiligiga qaramasdan uzatadi. Vladimir Dubrovskiy behuda harakat qiladi.Mashadan kelishilgan belgini olib, uni qutqarish uchun keladi, lekin juda kech. To'y korteji cherkovdan Vereiskiy mulkiga ko'chib o'tayotganda, Dubrovskiyning qurollangan odamlari knyazning aravasini o'rab olishganida, Dubrovskiy Mashaga ozodligini aytadi, lekin u rad javobini allaqachon olgani bilan izohlaydi. Qasamyod eshitgandan so'ng muncha vaqt o'tgach, viloyat ma'muriyati Dubrovskiy otryadini qurshab olishga urinadi, shundan so'ng u "to'da" ni tarqatib yuboradi va adolatdan chet elda yashirinadi.
Tadqiqotchilar Pushkinning rejasini quyidagicha izohlaydilar: Vereiskiy vafotidan keyin Dubrovskiy Rossiyaga qaytib, Marya bilan birlashadi. U o'zini inglizcha qilib ko'rsatishi mumkin. Shu bilan birga, Dubrovskiyga qaroqchilik bilan bog'liq ayblov, keyin politsiya boshlig'ining aralashuvi kelishini aytadi."Dubrovskiy"asari asosida sarguzasht sujeti yotadi.Asosan Boy shafqatsiz Troekurov bilan kambag'allashgan Andrey Gavrilovich va uning o'g'li o'rtasida ziddiyat sujeti yotadi.Dubrovskiy xo'rlangan otasi uchun qasos oladi.Asarda romantik muhabbat mojarosini ham kuzatish mumkin.Dubrivskiy va uning ashaddiy dushmanining qizi o'rtasidagi muhabbatga asoslanadi,uning yakuni esa baxtsiz yechim topadi.Asosan romanda romantik elementlarga boy bir qarashda ikki yoshning ishqiy sarguzashtlari haqida va boy va kambag'al dvoryanlar o'rtasidagi ziddiyatlarini uchratishimiz mumkin.
Pushkinning "Dubrovskiy" asarini tahlil qilishda mavzu va g'oya ustunlik qiladi.
Bu asar yozuvchi ijodidagi eng muhimlaridan biridir. Unda Pushkin o‘z davrining ko‘plab muammolarini aks ettirgan. Masalan, mulkdorlarning zulmi, amaldorlar va qozilarning o'zboshimchaligi, krepostnoylar huquqining yo'qligi va talonchilik bularning barchasiga bo'ysunuvchi va jasur odamlarning reaktsiyasi sifatida.Yaxshi maqsadlarda o'g'irlik mavzusi jahon va rus adabiyotida yangilik emas. Olijanob va erkinlikni sevuvchi qaroqchining obrazi romantik yo'nalishdagi ko'plab yozuvchilarni befarq qoldirmadi. Biroq, bu Pushkinning ushbu mavzuga qiziqishini e'lon qilishning yagona yo'li emas. Ko'p yillar davomida Rossiyada talonchilik keng tarqalgan edi. Qaroqchilar sobiq askarlar, qashshoq zodagonlar, qochoq krepostnoylar edi. Biroq, xalq talonchilikda ularni emas, ularni bunga olib kelgan hokimiyatni aybladi. Va Pushkin o'z ishida halol odamlar nima uchun katta yo'lga chiqishlari kerakligini ko'rsatishga qaror qildi.
Konfliktning o'ziga xosligi
Biz Pushkinning "Dubrovskiy" asarini tahlil qilishni davomda romanni o'rganadigan joyda "mojaro" kabi tushuncha allaqachon tanish, shuning uchun uni albatta ko'rib chiqish kerak bo'ladi.
Demak, romanda tabiatan ham, ijtimoiy ahamiyati jihatidan ham hayratlanarli darajada farq qiluvchi 2 ta konflikt bor. Birinchisi yorqin ijtimoiy rangga ega va sinfiy tengsizlik bilan bog'liq. Unda Andrey Dubrovskiy va Kirila Troekurov to'qnash kelishadi. Natijada, u o'zboshimchalik bilan kelisha olmaydigan Vladimirning qo'zg'oloniga olib keladi. Bu romanning asosiy ziddiyatidir.
Biroq, sevgi va oila va maishiy munosabatlar mavzusi bilan bog'liq ikkinchisi ham bor. Bu Mariyaning eski shahzoda bilan turmushidagi mojarolar o'zini namoyon qiladi. Pushkin ayollarning qonunbuzarligi mavzusini ko'taradi, ota-onalarning injiqligi tufayli sevuvchilarning baxtli bo'lishlari mumkin emasligi haqida gapiradi.
Bu ikkala mojaroni ham Dubrovskiyni ham o'z qizining muammolariga sabab bo'lgan Kirila Troekurovning siymosi birlashtiradi.
Vladimir Dubrovskiyning surati
Romanning bosh qahramoni - Vladimir Andreevich Dubrovskiy. zodagon, yoshi 23 da, qiyofasi mahobatli, ovozi jarangdor. Mavqeiga qaramay, sha’ni va g‘ururini yo‘qotmadi. U ham xuddi otasi kabi serflarga doim yaxshi munosabatda bo‘lib, ularning mehrini qozongan. Shuning uchun ular mulkni yoqib yuborishni rejalashtirayotganda u bilan shartnoma tuzib, keyin talon-taroj qilishni boshladilar.
U endigina bir yoshga to‘lganida onasi vafot etdi. Biroq, u ota-onasi sevgi uchun turmush qurishini bilardi. Bu uning o'zi uchun xohlagan kelajak. Mariya Troekurova unga yagona muhabbatga aylandi. Biroq, otasi aralashdi. Vladimir o'z sevgilisini qutqarish uchun umidsiz harakat qildi, lekin qila olmadi. Uning olijanobligi, shuningdek, Mariya u bilan qochishdan bosh tortganida, u muloyimlik bilan chiqib ketganida namoyon bo'ldi. Aytishimiz mumkinki, bu qahramon olijanob sharaf tushunchasini o'zida mujassam etgan.
Pushkinning "Dubrovskiy"asari asosan o'sha davrdagi poraxo'rliklar va nohaqliklarga asoslandan.Aynan asardagi Andrey Gavrilovich bilan yaqin do'sti Troekurovning kelichmovchliklari Troekurovning do'sti Gavrilovichdan yerlarini nohaq torib olishi o'sha davrdagi nohaqliklarni ochib bergan.Bunday nohaqliklarga chiday olmagan Dubrovskiy qasis olishga kirishadi, ammo sevgisi tufayli qasis olishdan voz kechadi nohaqliklar bilan qasos olib bo'lmasligini tushundi.Dubrovskiy sevgisidan ham ayriladi.Asosan asardan kelib chiqqan xulosalarimni aytadigan bo'lsam muallif romanni hayotdagi asosiy narsa halollik mas'uliyat hissi va albatta or-nomus ekanligini aytish mumkin.Asar markazida zodagon qariqchi obrazi ustunlik qilgan.Romanda Rus zodagonlari tomonidan oddiy kambag'sllarning ma'naviy tanazzulga uchrashi g'oyasiga asoslangan.Nomusni himoya qilish , oilaviy huquqbuzarlik, dehqonlar qo'zg'oloni mavzulari ochib berilgan.


Foydalangan adabiyotlar:
1.Boynazarov.Fayzulla Jahon adabiyoti:O'quv qo'llanma.T:"Musiqa"2006.- 160 b
2.Ulug'bek Hamdamov,Abdug'opir Qosimov " Jahon adabiyoti".O'quv qo'llanma.T.:"Barkamol fayz media" 2017, 352 bet.


3.Wikipediya.uz
4.A.S.Pushkin "Dubrovskiy"asari . Bolalar adabitoti 1893-yil