Algebraik sistemaga


Download 50.57 Kb.
bet2/3
Sana17.06.2023
Hajmi50.57 Kb.
#1535360
1   2   3
Bog'liq
GRUPPA

MISOLLAR.
1. (N;  ) algebraik sistema multiplikativ monoid bo‘lishini ko‘rsatish oson. additiv yarimgruppa monoid bo‘lmaydi, chunki N to‘plamda qo‘shish amaliga nisbatan neytral element mavjud emas.
Aytaylik (A; *) yarimgruppa bo‘lsin, u holda:
" (a1 az,...,an Î A) a1 * a2 *... *an (1)
belgini
a1 * a2 *... *an=( a1 * a2 *... *an-1)* an
ma’nosida tushuniladi.
Agar * amal + (qo‘shish) dan iborat bo‘lsa, (1) ni qisqacha
ko‘rinishda, * amal  (ko‘paytirish) dan iborat bo‘lsa, ko‘rinishda belgilaymiz. Demak,
= a1+ a2+...+at=( a1+ a2+...+at-1)+ at (2)
= a1 a2... at=( a1 a2... an-1) an (3)
Xususiy holda a1=a2=an=a bo‘lsa, u holda (2) na=(n-1)a+a, (3) esa an=an-1a ko‘rinishga keladi.
Algebraik sistema xususiy ko‘rinishlaridan biri .gruppa tushunchasi bo‘lib, u matematika va uning tatbiqlarida muhim ahamiyatga ega.
3.4-TA’RIF. G to‘plamda aniqlangan * binar amal quyidagi shartlar (gruppa aksiomalari) ni qanoatlantirsa:
10.: " (a,b,cÎG) a*(b*c)=(a*b)*c;
20. :  (eÎG) " (aÎG) a*e=a;
30.: " (aÎG)  (aÎG) a*a'=e.
u holda G=(G;*, e) algebraik sistemani gruppa deyiladi.
Agar yuqoridagi 10-30 shartlarga qo‘shimcha ravishda yana
40 " (a,bÎG) a*b=b*a bo‘lsa, u holda, G ni kommutativ gruppa yoki Abel’ gruppasi deyiladi. Agar G chekli to‘plam bo‘lsa, G ni chekli gruppa G ning elementlari soni G gruppashng tartibi deyilada. Agarda G cheksiz to‘plam bo‘lsa, G gruppaning tartibi cheksiz deyiladi.
Agar * binar amal + (qo‘shish) dan iborat bo‘lsa, (G;+ , 0) gruppani additiv deyiladi. Bu holda " (a,bÎG) a*b=a+b ko‘rinishda yoziladi va uni a va b elementlarni -yig‘indisi deyiladi. Agar * amal  (ko‘paytirish) amalidan iborat bo‘lsa, (G;  , 1). ni multiplikativ gruppa deyiladi, a*b ni a-b yoki ab ko‘rinishda belgilanadi hamda a va b elementlarning ko‘paytmasi deyiladi.
MISOLLAR. 5. A={x,y}- ikki elementli to‘plam, G={1,j2} - A
ni A ga biektiv akslantirishlar to‘plami bo‘lib, j1(x)=x, j1(y)=y j2(x)=y, j2(.y)—x, ko‘rinishda berilgan va 0 akslantirishlarning ko‘paytmasi (kompozitsiyasi)dan iborat bo‘lsin, u holda (G; 0 ', j1) algebraik sistema Abel’ gruppasi bo‘ladi.
haqiqatan ham, gruppaning 10 aksiomasining bajarilishini bevosita tekshirib ko‘rish mumkin.
Masalan [(j2oj1)oj2](x)=(j2oj1)oj2(x)=(j2oj1)(y)=

Download 50.57 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling