Algoritm” túsiniginiń payda bolıw

EEM larniń payda bolıwı ( XX ásirdiń 2-yarımı ) menen ALGORITM túsinigi PROGRAMMALAShTIRIW túsinigi menen baylanıstırndi.
Kóplegen algoritmik tiller payda boldı : Fortran, Paskal, Beysik….
XII asirde Evropada al - Xorezmi. matematikalıq traktatining latınsha awdarması shıqtı. Sol payıtlar Algoritm degende onlıq sanaq sistemasında arifmetik ámellerdiń atqarılash qaǵıydaları názerde tutılǵan. Házirgi dáwirde algoritm barlıq tarawlarda qollanıp kelinip atır.
Ingliz matematigi Alan Tyuring 1935 - 1936 jıllarda «mantiqiy esaplaw mashinası» teoriyasın jarattı. Islep shıǵılǵan «Tyuring Mashina»si bolajaq matematikalıqlar hám kompyutershikler ushın májburiy oqıtılatuǵın boldı. London mıymanxanalarınıń birinde : «Bul jerde kodlardıń buzıwshisi hám informatikanıń pioneri Alan Tyuring (1912 - 1954), tuwılgan» dep jazıp qoyılǵan.
Orıs matematigi Andrey Markov 1947 jıl «normal algoritm» túsinigin kirgizdi hám sistemalasqan hám qatań algoritmlar ulıwma teoriyasın jarattı. Belgin qayta islewge mólsherlengen zamanagóy tiller (Prolog) Markovning «normal algoritm» lariga tiykarlanadı.
O'nli sanaq sistemasında Pútkil sanlar hám o'nli bólshek menen arifmetik ámellerdiń atqarılıw qaǵıydası birinshi bolıp, ullı alım Muxammad ibn Muso al-Xorezmi (arabshadan awdarması «Muxammad Muso balası Xorezmdan», qısqa etip Al-Xorezmiy dep ataladı ) tárepinen islep shıǵılǵan.
“Algoritm” túsiniginiń payda bolıw
«Algoritm» termini Xorezmlik ullı alım Muhammad al-Xorezmiy (825 y.) atı menen baylanıslı.
Algoritm túsinigi XX ásirdiń baslarında jasap dóretiwshilik etken D. Gilbert, K. Gyodel, S. Klini, A. Chyorch, E. Post, A. Tyuring, N. viner, A. A. Markov sıyaqlı ilimpazlardıń jumısları arqalı pánge kirip kelgen.
Algoritmlardıń túrli tariypleri bar. Rásmiy tariyplerden biri boyınsha algoritm bul qoyılǵan máseleni shshiwge alıp keliwshi anıq háreketlerdiń chekli izbe-izligi bolıp tabıladı.
Algoritm - bul qatań belgilengen qaǵıydalarǵa muwapıq ámelge asırilatuǵın arnawlı bir sandaǵı qádemlerden keyin máseleniń sheshimine alıp keliwshi esaplaw sisteması bolıp tabıladı. (A. Kolmogorov).
Algoritm - bul málim kiretuǵın maǵlıwmatlardan ızlenip atırǵan sheshimge alıp keliwshi esaplaw procesi tuwrısındaǵı kórsetpe (A. Markov).
Algoritm — bul bir túrdegi máselelerdi sheshiwge alıp keletuǵın anıq operatsiya (ámel) lar sistemasın arnawlı bir tártipte orınlaw tuwrısındaǵı kórsetpe (M. M. Rozental redakciyası astında baspadan shıǵarılǵan filosofiya sózligi)
Algoritm - bul anıq máseleler kompleksin sheshiw ushın ámeller izbe-izligin anıqlawshı pıtken qaǵıydalar kompleksi bolıp, ol 5 zárúrli ózgesheliklerge iye boladı : pıtkenlik, anıqlıq, kirisiw, shıǵıw, nátiyjelililik. (D. E. Knut).
Algoritmdıń ózgeshelikleri
Bul túsinikten algoritmdıń tómendegi ózgeshelikleri kelip shıǵadı :
Diskretlilik - hal qılınıp atırǵan processni qádemme-qádem kórinis suwretleniwi.
Ǵalabalıq - uqsas máselelerge qóllaw múmkinligi.
Túsiniklilik -berilgen kórsetpeler atqarıwshına túsinikli bolıwı jáne onıń talaplarına tolıq juwap beriwi kerek.
Anıqlılıq - anıq sandaǵı ámellerdi orınlaw názerde tutilib, atqarıwshına ámeldegi qádem tamamlanılıwı menen keyin atqarılatuǵın qádem anıq kórsetiliwi kerek.
Nátiyjeliklıq. Hár bir algoritm chekli sandaǵı qádemlerden keyin álbette nátiyje beriwi shárt. Atqarılatuǵın ámeller kóp sonda da barlıǵı -bir nátiyjege alıp keliwi kerek.