Aliqulov Hasanning Jahon tarixi fanidan taqdimoti

Aliqulov Hasanning Jahon tarixi fanidan taqdimoti

MESOPATIYA MARKAZLASHGAN DAVLATNING TASHKIL TOPISHI AKKAD POSHOLIGI VA URNING 3 SULOLASI DAVLATI

REJA …

1 sargon davrida shumer akkad podsholigi

2 mesopatamiya davlatning tabiy sharoiti

3 ur iii sulola davrida mamlakating siyosiy ahvoli

Sargon I (mill. aw . 2316-2261 yy) o'zini Akkada “Sharrum-ken” (asl podsho) deb e’lon qiladi. 42 Podsho bo‘lguniga qadar oddiy suv tashuvchining tutingan o‘g‘li (asl otasi haqida ma’lumot yo‘q), o‘zi esa bog‘bon bo‘lgan edi. So‘ngra Kish lugali Ur-Zababaning xizmatkori (sharob quyuvchisi) bo‘lgan. Lugalzagessi Kishni egallagach shimolroqda Akkadi shahriga ketadi va kichik shahar-davlatni qudratini oshiradi. Tarixda birinchi marta Sargon I taxminan 5400 askardan iborat yahshi qurollangan muntazam qo‘shin tuzadi. Askarlari podsho hisobidan ta’minlanar edi. U Shummer shimolidagi Akkad davlatiga asos soldi. Umma hokimi Lugalzagisi u bilan uzoq urush olib bordi. Ammo Sargon I kuchli qo‘shin bilan Shumer shaharlarini birin-ketin istilo qiladi.

Tarixda birinchi m arta Sargon I taxm inan 5400 askardan iborat yahshi qurollangan muntazam qo‘shin tuzadi. Askarlari podsho hisobidan ta ’m inlanar edi. U Shummer shimolidagi Akkad davlatiga asos soldi. U m m a hokimi Lugalzagisi u bilan uzoq urush olib bordi. Ammo Sargon I kuchli qo‘shin bilan Shumer shaharlarini birin-ketin istilo qiladi. Lugalzagisi esa qatl etiladi va Uruk mudofaa devorlari buziladi. Keyinchalik podsho Sargon I shaxsi afsonalarda ilohiylashtirish darajasiga ulug‘ langan edi.

Qadimgi M esopotamiya sivilizatsiyasining yuzaga kelishi. M esopotamiya (qadimda yunoncha “Ikki daryo oralig‘i”) Geografik jihatdan janubda Fors qo‘ltig‘i, g ‘arbda Arabiston, shimolda Suriya va Armaniston hamda Sharqda Zagros tog‘lari bilan chegaralangan. Iqlimi sug‘orma dehqonchilikka qulay hisoblanadi. Bu yerda unumdor tekisliklar ko‘p bo‘lgan. Shu bilan bir qatorda bog‘dorchilikka ham qulay hudud bo‘lganligi tarixdan m a’lum.

• Qadimgi M esopotamiya sivilizatsiyasining yuzaga kelishi. M esopotamiya (qadimda yunoncha “Ikki daryo oralig‘i”) Geografik jihatdan janubda Fors qo‘ltig‘i, g ‘arbda Arabiston, shimolda Suriya va Armaniston hamda Sharqda Zagros tog‘lari bilan chegaralangan. Iqlimi sug‘orma dehqonchilikka qulay hisoblanadi. Bu yerda unumdor tekisliklar ko‘p bo‘lgan. Shu bilan bir qatorda bog‘dorchilikka ham qulay hudud bo‘lganligi tarixdan m a’lum.

Mil. avv VI ming yilliklarda Dajla va Frot daryolarining vodiylariga aholi ko‘chib kela boshlaydi. Tell-al-Ubeyd madaniyatini yaratgan xalq aynan ushbu davrda, janubiy M esopotamiyada istiqomat qilgan. G ‘arb olimlarni fikricha bu yem ing odamlari (subareylar) qadimda protodajla tilida ( yoki “banan tilida”) so‘zlashganlar. Tog‘li hududlarda termachilik, chorvachilik va keyinchalik ziroatchilik unsurlari paydo bo‘la boshladi.
Gutiylar M esopotamiyada taxminan yuz yilga yaqin hukmronlik qilganlar. Mil. avv. 2109-yilda gutiylar U r podshosi Utuxengal tomonidan tor-mor qilinadi. Gutiylar hukmdori Tirikan m ag‘lub etilganidan so‘ng, M esopotamiya Utuxengal boshchiligida birlashtiriladi. Shu bilan birga u “to ‘rt iqlim podshosi” unvonini ham qabul qiladi. Shumer va Akkad yerlari yana birlashtiriladi. Ammo Utuxengal irrigatsiya ishlarini nazorat qilayotganda baxtsiz hodisa tufayli vafot etadi. So‘ngra Utuxengalning tarafdori Ur-Nammu (mil. avv. 2 1 12-2094-yy) taxtga chiqadi va IH-Ur sulolasi hukmronligi boshlanadi. Ur poytaxtga aylanadi hamda gutiylar davrida vayron qilingan mudofaa devorlari qayta tiklanadi. Ur-Nammu islohatlar o ‘tkazib, 57 ta moddadan iborat qonunlami tuzadi
Tashqi siyosatda Shulgi, Elamning katta qismini bosib, u yerga shumerliklami noib qilib tayinlaydi. Shimolda Ashshur shahrini o'ziga bo‘ysundiradi. Lulubey qabilalari bilan ham urush olib boradi. Shu payt M esopotamiyaga g ‘arbdan somiy tilli “amorey ” qabilalari kirib kela boshlaydi. Ular shimolda Frot daryosi bo‘yidagi Mari shahrini bosib oladilar. Mil. avv. 2046-yilda podsho Shulgining vafotidan so‘ng, taxtga uning o ‘g ‘li Amar-Suen (yoki Amar-Sin) keladi. M amlakat armiyasiga elamliklar va amoreylardan iborat yollanma askarlar olina boshlaydi. 0 ‘ziga qaram shaharlardagi isyonlami bostiradi. Ammo keyingi podsho Shu-Suen davrida amoreylar hujumi kuchayadi va podsho o‘z shaharlarini himoya qilish uchun ulam i mudofaa devorlari bilan o ‘ray boshlaydi. Ш -Ur sulolasining so‘ngi vakili Ibbi-Suen mamlakatni ko‘chmanchi am oreylardan va elamliklardan mudofaa qila olmaydi. N atijada mil. avv. 2004-yilda Ur, Elam qo‘shini tomonidan egallanib, talon-taroj qilinadi va Ш-Ur sulolasi tugatiladi. Oradan 6 yil o ‘tib, elam liklar U r shahridan qo‘shinlarini olib chiqib ketadi. Ichki nizolar va tashqi hujumlardan kuchsizlangan M esopotamiyada hukmronlik I-Issin sulolasi qo‘liga o ‘tad
Foydalanilgan adabiyotlar:
Rajabov R.R Qadimgi Dunyo tarixi “ Fan va texnologiya,, 2009 440 bet
D.J.Urakov R.N.Tursunov A.A.Biykuziyev
Jahon Tarixi Toshkent Innovatsiya 2020
Abdujabbor Kabirov QADIMGI SHARQ TARIXI
TOSHKENT - 2016 “Tafakkur” nashriyoti