«Boburnoma» - XX asr o‘zbek adabiyoti va madaniyati tarixida Behbudiy («Behbud» so‘zi foyda, najot; baxtli, tinch, osoyishta kabi ma’nolarni anglatadi) alohida o‘rin tutadi. U 1875 yilda Samarqandda muftiy oilasida tug‘ilgan. Yoshligidanoq arab, fors, turk tillarini mukammal o‘rgangan Mahmudxo‘ja asr boshida Arabiston, Turkiya, Orenburg, Qozon, Moskva, Peterburg safarlarida bo‘ldi. U jadidchilik harakati namoyandalaridan bo‘lib, Samarqandda yangi usuldagi maktablar ochdi, 1913 yilda «Samarqand» gazetasi va «Oina» jurnalini nashr etishda bosh-qosh bo‘ldi, 1911 yilda «Padarkush» dramasini yozib, o‘zbek dramaturgiyasiga asos soldi.
- Behbudiy 1918 yil o‘rtalarida «Musulmon ishchi va dehqon sho‘rosi» ga maorif xalq komissari bo‘ldi, Turkistonning davlat tili to‘g‘risidagi dekret loyihasini tayyorlashda jonbozlik ko‘rsatdi, «Nashriyoti Behbudiya» nomli nashriyot ochdi. U 1919 yilning bahorida Buxoro amirining Shahrisabzdagi kishilari tomonidan hibsga olinadi va «sho‘roning ayg‘oqchisi, jadid, sho‘roga sotilgan» degan ayblar bilan Qarshi shahrida qatl etiladi. Behbudiy qabrining qaerdaligi noma’lum. «Agar bizning hayotimiz hurriyat va xalq baxt-saodati uchun qurbonlik sifatida kerak bo‘lsa, biz o‘limni ham xursandchilik bilan kutib olamiz», - degan edi Behbudiy vasiyatnomasida. Behbudiy haqli ravishda o‘zbek matbuoti hamda pedagogikasining asoschisi sanaladi. «Zarafshon» gazetasi 1922 yilda Behbudiyni «nashri maorif to‘g‘risida vatanimizning birinchi qahramoni” deyishi bejiz emas. O’z davrining Xoji Muin, Fitrat, Sadriddin Ayniy, Cho‘lpon kabi san’atkorlari Behbudiy o‘limiga marsiyalar bag‘ishladilar. Hojimurod bu alloma qatl etilishi voqeasini markazga qo‘ygan holda «Maorif qurbonlari» nomli pesa yozdi.
- «Padarkush»1911,
-
- «Turkiston idorasi»,
- «Turkistonda maktab jarida»,
- «Ehtiyoji millat»,
- «Yoshlarga murojaat»,
- «Ikki emas, to‘rt til kerak»,
-
- «Aholi jo‘g‘rofiyasiga kirish»,
- «Bolalar uchun kitob»,
- «Rusiyaning qisqacha jo‘g‘rofiyasi»,
- «Islom qisqacha tarixi» 1904,
-
- «Buxoro xonligiga sayohat» 1912,
- «Feleton»
Do'stlaringiz bilan baham: |
