Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti
“SINO” OAJ korxonasining asosiy vositalari holati dinamikasi haqida
Download 0.99 Mb. Pdf ko'rish
|
ishlab chiqarishni modernizatsiyalash jarayonida yangi korxonalarni tashkil etish
|
“SINO” OAJ korxonasining asosiy vositalari holati dinamikasi haqida
ma’lumot (2008-2011 yillar)
2009 yil 2010 yil 2011 yil Asosiy vositalar boshlang’ich qiymati 9140499
11 184871 11 184595 11 652041 Eskirish summasi 2308576 2 568592 2 568593 3221778
Qoldiq qiymati 6771873
8 616279 8 620011 8430262 Jami aktivlar 9971082 13 675942 13 987466 15107372
Tahlillar shuni ko’rsatdiki, asosiy vositalar 2008 yili 9140499 ming so’mni tashkil etgan bo’lsa, modernizatsiyalash asosida 2011-yili 11652041 eskirish summasi 35,7 foizini tashkil etgan. Qoldiq qiymati 8430262 ming so’mdan iborat. Prezidentimiz 2001-yilning 11-dekabrida bo’lib o’tgan “Idoralararo muvofiqlashtiruvchi kengash majlisida so’zlagan o’z nutqida tarkibiy masalaga alohida e’tibor berib, iqtisodiy tarkibiy o’zgarishlarni izchillik bilan amalga oshirish” yaqin kelajdagi ustivor vazifalardan biri ekanligini ta’kidlab o’tdi. 15
guruhlarning har birining umumiy qiymatidan nisbatga aytiladi. Asosiy fondlar tuzilmasi qo’ydagi turlarga ajratiladi:
15 Karimov.I.A. Idoralararo muvofiqlashtiruvchi Kengash majlisida so’zlagan nutq, “Xalq so’z”, 2001 yil, yanvar soni. 52
1. Tasviriy tuzilma. 2. Texnologik tuzilma. 3. Tarmoq tuzilmasi. 4. Hududiy tuzilmasi. 5. Takror ishlab chiqarish tuzilmasi. Tasviriy tuzilmaning har xil vaqtda o’zgarishidan sanoatning texnik darajasini va asosiy fondlardagi kapital sarflashning samarasini tasavvur qilsa bo’ladi. Ishlab chiqarish korxonalarida asosiy fondlarni baholashning quydagi turlari qo’llaniladi: 1) dastlabki to’la qiymat orqali belgilangan baho; 2) qiymatini qaytadan tiklash orqali belgilangan baho; 3) qolgan qiymati orqali belgilangan baho; 4) ishlab chiqarishdan chiqarib tashlash bahosi. Dastlabki to’la qiymat orqali belgilangan baho (Ob) asosiy fondlarning sotib olingan bahosi (Sb), asosiy fondlarni olib kelish uchun qilingan transport xarajatlari (Xt) va montaj xarajatlari (Xm) ni o’z ichiga oladi.
Bu baho korxona (firma)ning asosiy ishlab chiqarish fondlarini sotib olish va ishga tushirish uchun qilgan haqiqiy xarajatlarini ifodalaydi. Bu ko’rsatgich korxona (firma) balansida hisobga olinadi. Ammo asosiy fondlarning dastlabgi to’la qiymati orqali belgilangan bahosi ularning hajmini va turli yillarda qurib ishga tushirilgan korxona (firma)lar asosiy fondlarning taqqoslashda yetarli emas, shuning uchun asosiy fondlarni baholashda qiymati qaytadan tiklash orqali belgilangan bahodan foydalaniladi. Asosiy vositalar va ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan moddiy aktivlar amortizatsiyasi degan tushuncha ham mavjud. 16
aktivlar amortizatsiyasi bo’yicha xarajatlar tarkibiga quydagilar kiradi: - Asosiy ishlab chiqarish fondlarining dastlabki qiymatidan kelib chiqib hisoblangan amortizatsiya ajratmalarining summasi.
16 Maxmudov E.X. Korxona iqtisodiyoti:O’quv qo’llanma. – T.:O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg’armasi nashriyoti, 2004 yil. 53
- Lizing bo’yicha va belgilangan tartibda tasdiqlangan normalar qonun hujjatlarga muvofiq
amalga oshiriladigan, jadallashtiriladigan amortizatsiya summasi. Ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan nomoddiy aktivlar eskirish, har oyda xo’jalik yurituvchi sub’yekt tomonidan dastlabki qiymati va ulardan natijali foydalanish muddatidan (biror xo’jalik faoliyati yurituvchi sub’yekt muddatidan ortiq emas) kelib chiqib hisoblangan mahsulot (ishlar, xizmatlar) tannarxiga tegishli bo’ladi. Natijali foydalanish muhlatini aniqlash imkoni bo’lmagan nomoddiy aktivlar bo’yicha eskirgan normasi 5 yilga hisoblanadi. Ma’lumki, amortizatsiya ajratmalari belgilangan normal bo’yicha tayyor mahsulotning tannarxiga kiritiladi va u quydagi formula yordamida aniqlanadi:
Download 0.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|