Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

qarshiliklar,  ziddiyatlar  bo’lib,  u  taraflarning  bir-biriga    nisbatan  qarama-qarshi 
kurashida  ifodalanadi. 
 Shuni  yoddan  chiqarmaslik  kerakki,  bu  fikrni  jamiyatga  taqqoslaganda  gap 
mavhum  kuchlar,  kosmik  va  boshqa  tabiiy  hodisalar,  shuningdek  g’ayrioddiy 
fenomenlar (taqdir,tanilmagan obyekt va sh.k.) haqida emas, balki ijtimoiy subyektlar 
sanalgan  muayyan  odamlar,  individlar,  ijtimoiy  guruhlar  va  qatlamlar,  siyosiy 
partiyalar yoki davlatlar  haqida boradi. 
 Gap  aynan  ijtimoiy  (sosial)  konflikt  haqida  boradi,  bunda  ikki  yoki  undan  ortiq 
individ yoki guruhning muayyan maqsadga erishish yo’lida bir-biriga halaqit berish, 
raqobatdoshining  manfaatlarini qondirishni  yo’qqa chiqarish  yoki  uning qarashlarini 
va  ijtimoiy  mavqyeini  o’zgartirish  imkoniyatini  astoydil,  faol  tarzda    ro’yobga 
chiqarish  jarayoni  nazarda  tutiladi.  «Konflikt»  atamasi  analogiya  bo’yicha  go’yoki 
ko’p  narsaga,  hatto  jonsiz  predmetlarga  ham  qo’llanilishi  mumkin.  Biroq  ijtimoiy 
konfliktlarda ishtirok etuvchi  taraflar faqat shaxslar bo’ladi. Ba’zi tadqiqotchilarning 
fikricha,  «Har   qanday    ishni    yoki    biror    faoliyat    turini  , shu    jumladan,    konflikt  
bilan   bevosita    bo’ladigan   ishni    yoki   biror     faoliyat    turini   boshlashdan      avval  
vaziyat  qanday  va  nima  sodir  bo’layotganligini  bilish  shart.  Bu ―tahlil‖  deb  
nomlanadi.  Turli    insonlar    nuqtai    nazarlaridagi    tafovutlardan    xalos    bo’lishning  
imkoni  yo’q.  Odamlar  u  yoki  bu  muammoni  birgalikda  o’rgana  boshlaganlarida  
ko’pincha    aynan  bir  xil  faktlar   mavjudligi  sharoitida   ularni  go’yoki  bir  xil  
tushunganlardek  bo’lib    tuyuladi. Aslida  bunday  emas. Farqlar  butun  bir  qator  
ko’rsatkichlar  bilan  belgilanadi: maqom, hokimiyat, boylik, yosh, jins  bilan  bog’liq  
rol, muayyan  ijtimoiy  guruhga  taalluqlik  va  h.  Insonning  jamiyatdagi  o’rnini  
tavsiflovchi    bunday  ko’rsatkichlar  ko’pincha   insonlarning  aynan  bir  vaziyatdan   
turli  narsalarni   kutishlarini anglatadi: ularning maqsadlari  farqlansa  yoki   bir-biri  
bilan    sig’ishmasa    konflikt    yuzaga    keladi»
1
.  Ijtimoiy  konflikt  deganda,  odatda 
taraflarning hudud yoki resurslarni egallab olish, muxolifatdagi individlar yoki