Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

 GLOSSARIY 
O‘zbek 
Ingliz 
Rus 
Abbreviatura 
(ital) 
Abbreviation 
Аббревиатура 
Qisqartma so`zlar 
Abzats(nem) 
Indention
Абзац 
Xat boshi 
Abstrakt ot 
(lot.) 
Abstract noun
Абстрактное 
существительное 
Mavhum ot 
Avtor gapi 
Direct speech 
Авторская речь 
Muallif gapi 
Adabiy til 
Literary language
Литературный 
язык 
Umumxalq tilining ishlangan, 
sayqal berilgan, ma`lum me`yorga 
solingan, xalqning turli madaniy 
ehtiyojlariga xizmat qiluvchi shakli. 
Adabiy tilning ikki shakli bor: 1) 
yozma shakli. 2) og`zaki shakli 
Alfavit 
Alphabet
Алфавит
Alifbo (yunon alifbosidagi birinchi 
ikki harfning nomi: alpha va beta) 
Amaliy fonetika Practical phonetics
Прикладная 
фонетика 
Eksperimentlar asosidagi fonetika 
Antonim 
(yun.) 
Antonym
Антоним 
O`zaro zid, qarama-qarshi ma`noli 
til birliklari 
Anomalistlar 
Anomalists 
Аномалисты 
“Narsa nomi bilan narsa orasida 
hech qanday bog‘lanish yo‘q, bu 
nomlar 
mazkur 
tilda
gaplashuvchi 
odamlar
tomonidan yaratilgan, demak, til
inson tomonidan yaratilgan,
degan fikrni ilgari surgan 
Demokrit boshliq olimlar guruhi 
Analogistlar
Analogists
Аналогисты 
"Narsa bilan uning nomi orasida 
muayyan bog‘lanish bor. Bu 
bog‘lanish 
narsalarning 
xususiyatlaridan, tabiatidan kelib 
chiqqan va bu bog‘lanish ilohiy 
kuch tomonidan o‘rnatilgan" degan 
fikrni ilgari surgan Platon boshliq
olimlar guruhi 
Argo 
(frans) 
Argo
Арго 
Yasama til. Biror ijtimoiy guruh, 
toifa 
(masalan, 
talabalar, 
sportchilar, o`g`rilar)ning o`ziga 
xos, 
boshqalar 
tushunmaydigan 
lug`aviy birliklardan iborat yasama 
tili 
Artikultsiya
Articulation
Артикуляция 
Nutq tovushlarining talaffuz 
xususiyati 
Arxaizm 
(yun.) 
Archaism
Архаические 
слова 
Ma`lum davr uchun eskirgan, 
iste`moldan chiqa boshlagan til 
birligi (so`z, frazeologizm va b.). 
Affiks 
(lot.) 
Affix
Аффикс 
Qo`shimcha 
Affiksatsiya
Affixation
Аффиксация 
Qoshimchalar bilan bog`liq 

---

214 
hodisalar 
Assimilyatsiya 
Assimilation
Ассимиляция 
Nutq tovushlarining o‘zaro ta’siri, 
birining 
ikkinchisini 
o‘ziga 
moslashtirishi: ket-di - ketti, ayt - di -
aytti, uch so‘m - usso‘m, tuz-sin - 
tussin, yigit-cha - yigichcha. 
Bo‘g‘in yozuvi
Syllabic writing
Слог 
Bo`g`inlarga asoslangan yozuv 
Buyruq gap 
Command 
language
Повествовательно
е предложение 
Biror 
narsa-hodisaga, 
harakat-
holatga da’vat, maslahat, iltimos, 
yalinish ifodalangan gaplar 
Dissimilatsiya 
Dissimilation
Диссимиляция 
Ikkita bir xil (o‘xshash) tovushdan 
birining 
boshqa 
(noo‘xshash) 
tovushga aylanishi: zarar-zaral; 
zarur-zaril, birorta-bironta; kissa-
kista; koridor-kolidor. Bir so‘ziga -
ta qo‘shimchasi qo‘shilganda r 
tovushi t ga aylanadi va shunday
yoziladi. 
Eksperimental 
fonetika 
Experimental 
phonetics
Экспериментальн
ая фонетика 
Nutq 
tovushlari 
artikulyatsiyasidagi 
havo 
tebranishi, 
tebranish 
miqdori 
sarflangan vaqt, oberton qanday 
yuzaga chiqishi kabilar ma`lum 
texnik 
apparatlar 
vositasida 
aniqlanadi va shu asosda fonetik 
qonuniyatlar 
bo`g`in, 
urg`u, 
intonatsion xususiyatlar aniqlanadi. 
Elat tili
Clan language
Язык племена 
Muayyan qabila, elat vakillarining 
muloqot tili 
Etimologiya
Etimology 
Этимология 
So`zlarning 
kelib 
chiqishini 
o`rganadigan bo`lim 
Faol nutq 
a’zolari 
Active speech 
organs
Активная речь 
Nutq tovushlarini hosil qilishda faol 
ishtirok etadigan a’zolar 
Fraza 
Stress
Фраза 
Nutqning yagona intonasiyaga ega 
o`zaro to`la pauza bilan ajraluvchi 
qismi. 
Fonetik 
transkripsiya 
Phonetic 
transcription
Фонетическая 
транскрипция 
Talaffuzni aniq ifodalashga xizmat 
qiladi va xorijiy tillar lug`atida 
keng qo`llaniladi. 
Fonema 
Phoneme 
Фонема 
Mazmun qiymatiga ega bo`lgan 
tovush 
Fonematik 
transkripsiya 
Phonetic 
transcription
Фонематическая 
транскрипция 
Grammatika 
kitoblarida 
misollarning 
morfologik 
strukturasini 
ko`rsatish 
uchun 
ko`proq ishlatiladi, chunki bunday 
hollarda so`z talaffuzidan ko`ra 
so`z tarkibi ahamiyatlidir; mazkur 
transkripsiya, asosan, fonemalarni 
qanday 
o`rinda 
ishlatilgan 

---

215 
bo`lishidan qat`i nazar, doim bir 
xil belgi bilan ko`rsatishdir. 
Flektiv tillar 
Flexional 
languages
Флектив 
ные языки 
O`zak morfema va affiksal 
morfema chegarasini ajratish qiyin 
bo`lgan tillar. 
Unga xos belgilar: 
- bir 
affiks 
bir 
necha 
ma`noni ifodalaydi; 
- affiks bir vaqtda ham 
shaxs, zamon va sonni 
ko`rsatishi mumkin. 
- Affiks bir necha variantga 
ega bo`lishi mumkin 
-o`zak va negizga affikslar 
qo`shilganda tovushlar almashinuvi 
kuzatilishi mumkin; 
- o`zak va negiz, negiz va 
grammatik 
affikslar 
o`rtasidagi 
chegarani 
belgilash 
qiyinchilik 
tug`diradi. 
Frazeologiya 
Phraseology
Фразеология 
Frazeologik 
birikmalar 
o`rganiladigan bo`lim 
Fonetika 
Phonetics
Фонетика 
Tilshunoslikning 
nutq 
tovushlari, ularning hosil bo`lishi, 
tiplari, 
tovushlar 
o`zgarishi, 
bo`g`inlar, ularning tuzilishi tiplari, 
strukturasi; urg`u, urg`u tiplari va 
intonatsiya haqidagi tarmog`idir. 
Fonetik yozuv
Phonetic writing
Фонетическая 
писменность 
Bir tovushni ifodalovchi harf 
tizimiga ega bo`lgan yozuv turi 
Fonetik-
fonologik 
qonuniyatlar
Phonetic-
phonologic rules
Фонетик-
фонологическая 
закономерность
Fonetik-fonologik tizimga xos 
qonuniyatlar 
Fonologiya
Phonology
Фонология 
Nutq 
tovushlarining 
vazifa 
qiymatini, fonemalar va ularning 
xususiyatlarini tahlil qiladigan soha 
Vulgarizm 
Vulgarism
Вульгаризм 
Nutqda kampir, momoy, mamulya,