Alkanlarning olinishi

Alkanlarning olinishi

Alkanlarning (shuningdek, boshqa uglevodorodlar kabi) asosiy manbai neft va tabiiy gaz bo’lib, ular odatda birga uchraydi.
Alkanlar ( parafinlar , shuningdek to’yingan yoki to’yingan uglevodorodlar) chiziqli yoki tarmoqlangan tuzilishga ega bo’lgan asiklik uglevodorodlar bo’lib, ular faqat oddiy (bitta) bog’larni o’z ichiga oladi va umumiy formulasi CnH2n + 2 bo’lgan gomologik qator hosil qiladi.
Barcha alkanlar va alkenlar alifatik uglevodorodlar sinfiga kiradi. Alkanlar to’yingan uglevodorodlardir, ya’ni ular ma’lum miqdordagi uglerod atomlari uchun maksimal mumkin bo’lgan vodorod atomlarini o’z ichiga oladi. Alkan molekulalaridagi har bir uglerod atomi sp3 gibridlanish holatida – C atomining 4 gibrid orbitallari shakli va energiyasi bo’yicha bir xil. C-C bog’larining σ – bog’i qutblilik va qutblanish qobiliyati bilan ajralib turadigan. C-C bog’lanish uzunligi 0,154 nm, C-H bog’lanish uzunligi 0,1087 nm.
Sinfning eng oddiy vakili metan (CH4 ). Eng uzun zanjirli uglevodorod, nonakontatriktan C390H782 1985 yilda ingliz kimyogarlari I. Bidd va M. K. Uayting tomonidan sintez qilingan
Alkanlarning sistematik nomenklaturasi
IYUPAK nomenklaturasi bo’yicha tarmoqlangan alkanlar quyidagi qoidalar bo’yicha nomlanadi:
1) Eng uzun tarmoqlanmagan zanjir tanlanadi, uning nomi asos (oʻzak) boʻlib xizmat qiladi.
2) Tarmoqlar o’rinbosar sifatida nomlanadi, bunda tarmoqlanmagan zanjirdagi uglerod atomlari eng kichik lokant prinsipida raqamlanadi.
Alkanlarning gomologik qator va izomeriya
Uchdan ortiq uglerod atomiga ega alkanlar izomerlarga ega. 
Uglerod atomlari o’zaro birikkanda tarmoqlanmagan tuzilishdagi uglevodorodlarni normal (n) uglevodorodlar deyiladi. Tarmoqlangan zanjitli uglevodorod deb normal tuzilishdagi uglevodoroddagi vodorod atomlari o’mini uglevodorod radikallari egallagan moddalarga aytiladi Uglerod atomining soni oshgan sari, izomerlar soni ham ortib boradi.
C14H30 gacha bo’lgan quyi uglevodorodlarning strukturaviy izomerlari soni to’g’ridan-to’g’ri hisoblash yo’li bilan aniqlandi; 1931 yilda izomerlar sonini hisoblashning rekursiv usuli ishlab chiqildi. Ammo C14H30 da katta bo’lgan uglerod atomlari soni n va izomerlar soni o’rtasida oddiy bog’liqlik topilmadi.