Allaniyazova Nargiza Ernazarova

Tema: Ratsional sanlar u’stinde to’rt a’melge tiyisli shınıg’ıwlar islew arqalı ratsional sanlar tu’sinigin ta’kirarlaw.

Sabaqtın’ ilimiy maqseti: Ratsional sanlar u’stinde orınlanatu’g’ın to’rt a’mel qosıw, alıw, ko’beytiw ha’m bo’liw a’mellerin qollanılıw usılları menen tanıstırıw. Qosıw ha’m ko’beytiw a’melinde orınlanatug’ın nızamlılıqlarının’ a’hmiyetin tu’sindiriw.

Sabaqtın’ ta’rbiyalıq maqseti: Oqıwshılardın’ toparlarda islew arqalı o’z-ara doslıq mu’nasibetlerin ta’rbiyalaw, ta’biyattı su’yiwge u’retiw.
Sabaqtın’ rawajlandırıwshı maqseti: Oqıwshılarg’a logikalıq sorawlar beriw arqalı erkin pikirlew qa’biletin rawajlandırıw.
Sabaq tu’ri: Aralas
Sabaqtın’ quralları:

• 
  Sabaqlıq;
  
• 
  tarqatpalı materiallar;
  
• 
  plakatlar;
  
• 
  kompyuter, ekran, video proektor;
  

Sabaqta qollanılatugın metodlar ha’m usıllar: sa’wbetlesiw, Zinama-zina, İmkaniyatlar gu’lzarı, Diagramma vena, toparlarda islew;
Sabaqtın’ basqıshlı kestesi:

№	Sabaq basqıshları	waqıt
	Sho’lkemlestiriw	3 minut
	Toparlarg’a tapsırma beriw arqalı u’yge tapsırmanı soraw	10 minut
	Slaydlar ja’rdeminde ta’kirarlraw ushın berilgen temalardı tu’sindirip o’tiw	10 minut
	Yadg’a tu’siriw shınıg’ıwları ha’m ma’seleler sheshıw arqalı temanı bekkemlew	15 minut
	Sabaqtı juwmaqlaw ha’m oqıwshılardı bahalaw	5 minut
	U’yge tapsırma beriw	2 minut

Sabaqtın’ barısı:
Sho’lkemlestiriw:

1. 
   sa’lemlesiw;
   
2. 
   qatnastı anıqlaw;
   
3. 
   klass xanası oqıwshılardın’ sabaqqa tayarlıg’ın tekseriw;
   

U’yge tapsirmanı soraw:
Oqıwshılar sizler bu’gingi sabag’ımızda o’zinizdi “Song’ı qon’ıraw” keshesine miratnama alıw ushın talaban dep qıyal etin’. Biraq miratnamalar az ekenligi, yagnıy miratnamag’a ılayıq dep tabılg’anlar g’ana jetisetug’ınlıg’2n bilip qoyın’lar. Demek bilimin’izdin’ d’arejesi imkaniyatına qarap sizlerge qızıl, ko’k, sarı, ha’m qara jetonlar beriledi. Qızıl ha’m ko’k jetonlardın’ imkaniyatı ko’birek yag’nıy bahalıraq ekenligin umıtpan’.Oqıwshılar to’rt toparg’a bo’linedi.
Ha’rbir topardan biro qıwshıdan taxtag’a shıg’arıladı.Qalgan oqıwshılardın’ u’yge tapsırmaları ko’rip shıg’ıladı. Tayarlıg’nın’ na’tiyjesine qarap tiyisli jetonlar menen sıylıqlanadı.

1
O’tken sabaqta u’yge berilgen tapsırmanın’ juwapları:

№879. ( U’yge tapsirma )

1. 
   ( 93,5 · 0,14 - 1,83 : 6,1- 14,21 ) : 15 : (- 0,5 )
   

1) 93,5 · 0,14 =13,09
2) (- 1,83 ) : 6,1= - 0,3
3) 13,09 – 0,3= 12,79
4) 12,79 – 14,21 = - 1,42
5) (- 1,42 ) : 15 = - 0,0946667
6) (- 0,0946667 ) · (- 0,5) = 0,0473334
( 93,5 · 0,14 - 1,83 : 6,1- 14,21 ) : 15 : (- 0,5 ) = 0,0473334
№879. ( U’yge tapsirma )
2) (- 3,264 + 276,736 : (- 9,2 ) · 4,2 ) : (- 14,4 ) – 0,4

1. 
   276,736 : (- 9,2 ) = - 30,08
   
2. 
   - 30,08 · 4,2 = - 126,336
   
3. 
   - 3,264 + (- 126,336) = - 129,6
   
4. 
   (- 129,6 ) : (- 14,4 ) = 9
   
5. 
   9 – 0,4 = 8,6
   

(- 3,264 + 276,736 : (- 9,2 ) · 4,2 ) : (- 14,4 ) – 0,4 = 8,6
№880. ( U’yge tapsirma )
1) ( 1,4409 : 0,9 – 5 ) : ( 0,14 – 4,2 · 1,2 )
1) 1,4409 : 0,9= 1,601
2) 1,601 – 5 = - 3,399
3) (-4,2) · 1,2 = -5,04
4) 0,14 + (-5,04 )= -4,9
5) (- 3,399) : (_4,9) = 0,6936735
№880. ( U’yge tapsirma )
2) ( 29,1 – 44,1 ) · 7,2 – 14,14 : 7
1) 29,1 – 44,1 = -15
2) -15 · 7,2 = - 108
3) (- 14,14 ) – 7= - 2,02
4) - 108 + (- 2,02) = -110,02
U’yge berilgen tapsırmanı bekekemlew:
Zinama- zina metodınan paydalanıp toparlarg’a sorawlar beriledi.
I-topar: Ratsional sanlardı qosıw.
II- topar: Ratsional sanlardı alıw.
III- topar: Ratsional sanlardı ko’beytiw.
II- topar: Ratsional sanlardı bo’liw.
Olardın’ bergenjuwapları talqılanadı ha’m ulıwmalastırıladı.
2
Taza temanı tu’sindiriw:
Tema: Ratsional sanlar u’stinde to’rt a’melge tiyisli shınıg’ıwlar islew arqalı ratsional sanlar tu’sinigin ta’kirarlaw.
k / n bo’lshek tu’rinde jaziliwi mu’mkin bolg’an sanlar ratsional sanlar dep ataladi.
k / n ha’m p / q qa’legen belgige iye ratsional sanlar bolsa, onda bul sanlardin’ qosindisi to’mendegishe boladi.

k /n + p / q = ( k · q + n · p ) / n · q

Qa’legen ratsional sanlar k / n ha’m p / q ushin

k / n + p / q = p / q + k / n ( orin almastiriw nizami )
( k / n + p / q ) + m / l = k / n + ( p / q + m / l ) (gruppalaw nizami )

Qa’legen belgige iye k / n ha’m p / q ratsional sanlari ushin

k /n - p / q = ( k · q - n · p ) / n · q ten’ligi orinli boladi.

Qa’legen belgige iye k / n ha’m p / q ratsional sanlari ushin

k /n · p / q = k · p / n · q
ten’ligi orinli boladi.

Qa’legen ratsional sanlar k / n ha’m p / q ushin

k / n + p / q = p / q + k / n ( orin almastiriw nizami )
( k / n · p / q ) · m / l = k / n · ( p / q · m / l ) (gruppalaw nizami )
Qa’legen belgige iye k / n ha’m p / q ratsional sanlari ushin
k /n · p / q = k · q / n · p ten’ligi orinli boladi. Bunda p≠0
№877
Eki sannın’ qosındısı - 7,19 g’a ten’. U’lken san menen kishi sannın’ ayırması bolsa 5,31 ge ten’. Usı sanlardı tabın’.
Kishi san X bolsın. Onda U’lken san X+5,31
X+5,31+X= - 7,19; 2X=- 7,19 -5,31; 2X= -12,5
X= -6,25 X+5,31= -6,25+5,31=-0,94
Juwabı: -0,94 ha’m -6,25

Taza temanı bekkemlew:

Bekkemlew ushın “İmkaniyatlar Gu’lzarı” dep atalıwshı tez esaplaw oyınınan paydalanamız.

Ma’sele sanı	İmkaniyatlar
	5	4	3	2	1
	Qızıl roza	Aq roza	Sarı roza	Qara roza	Kaktus

№891

1. 
   ( 4,059 - 10,881 ) : 0,9 – 0,2
   

1. 
   4,059 - 10,881 = - 6,822
   
2. 
   - 6,822 : 0,9 = - 7,58
   
3. 
   - 7,58 - 0,2 = -7,78
   

( 4,059 - 10,881 ) : 0,9 – 0,2 = -7,78

2) ( 0,3 · 15,8 – 3,8 · 2,3 ) : 0,2 – 2,24

1) 0,3 · 15,8 = 4,74
2) 3,8 · 2,3 = 8,74
3) 4,74 - 8,74 = -4
4) (- 4 ) : 0,2 = - 20
5 ) - 20- 2,24 = - 22,24
Esaplawlar tamamlang’an son’ toplag’an imkaniyatlarına sa’ykes bahaladı.
Sabaqtı juwmaqlaw:
En’ ko’p qızil jeton toplag’an oqıwshı “Bilimdan Oqıwshı”,
En’ ko’p ko’k jeton toplag’an oqıwshı “Belsendi Oqıwshı”,
En’ ko’p sarı jeton toplag’an oqıwshı “Qızıg’ıwshı Oqıwshı” nomnatsiyalarına iye boladı.

U’yge tapsırma:

Ratsional sanlar tu’sinigin ta’kirarlaw.
№890, №892, №893 ma’selelerdi sheshiw ;