Alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlarni tartibini buzish

b) davlat milliy tabiat bog`lari
Davlat milliy tabiat bog`lari bilan bog`liq bo`lgan barcha ekologik-huquqiy muammolar O`zbekiston Respublikasining "Alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar to`g`risida"gi Qonuni bilan tartibga solinadi. Qonunning III-bo`lim, 15-18-moddalari bevosita mazkur masalaga bag`ishlangan.
Ushbu qonunda davlat milliy tabiat bog`larining ta'rifi va aniq vazifalari ko`rsatib berilgan.
Jumladan ana shu qonunning 15-moddasiga ko`ra, davlat milliy tabiat bog`lari tabiatni muhofaza qilish muassasasi bo`lib, ularning hududlari (akvatoriylari) alohida ekologik, tarixiy va estetik qimmatga ega bo`lgan hamda tabiatni muhofaza qilish, rekreatsiya, ma'rifiy, ilmiy va madaniy maqsadlarda foydalanishga mo`ljallangan tabiiy majmuilarni qamrab oladi.
Davlat milliy tabiat bog`lari hududi davlat milliy bog`lariga egalik qilish yoki ulardan foydalanish uchun beriladigan yerlarda, shuningdek boshqa yer egalari va yerdan foydalanuvchilarning yerlarida joylashadi.
Davlat milliy tabiat bog`larida:
rekreatsiya, ma'rifiy va ilmiy maqsadlarda foydalanish uchun tabiiy majmuilar va tarixiy-madaniy meroslarni asrab qolishni ta'minlaydigan ish tartibiga rioya etish;
shikast yetgan tabiiy majmuilarni tiklash;
tarix, madaniyat, me'morchilik obidalarini saqlab qolish;
turizm, ekskursiya va dam olish uchun sharoit yaratish;
ekologiya bilimlarini targ`ib qilish;
zaxiralarni tejaydigan, ekologik jihatdan sof texnologiyalarni qishloq xo`jaligi, sanoat ishlab chiqarishi va boshqa faoliyatda ishlatishga joriy etishga ko`maklashish;
tabiatni muhofaza qilish va tabiatdan oqilona foydalanish sohasida ilmiy tadqiqotlar o`tkazish, ilmiy kadrlar va mutaxassislar tayyorlashga hamkorlik qilish vazifalari yuklatiladi.
Ana shu vazifalarni bajarish bevosita davlat milliy tabiat bog`larining tashkil etish va ularni boshqarish jarayonlari bilan ham bog`liq.
Davlat milliy tabiat bog`larini tashkil etish to`g`risidagi qarorni O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi manfaatdor idoralarning O`zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo`mitasi bilan kelishib turib kiritgan taqdimiga ko`ra qabul qiladi.
Davlat milliy tabiat bog`larini boshqarish ular faoliyati tabiatni muhofaza qilish bilan bog`liq qaysi vazirlik, davlat qo`mitasi yoki idora tasarrufida bo`lsa, shu vazirlik, davlat qo`mitasi yoki idora tomonidan amalga oshiriladi.
Har bir milliy bog` qaysi idora tasarrufida bo`lsa, shu idora tasdiqlab beradigan Nizom asosida faoliyat ko`rsatadi.
Davlat milliy tabiat bog`larining maqomi va mablag`lari ham hayotiy, ekologik ahamiyatga ega bo`lib qonunchilikda quyidagicha ta'riflangan.
"Davlat milliy tabiat bog`lari yuridik shaxs bo`lib, davlat budjetini ta'minlanadi, mustaqil balansda turadi, ularning bank muassasalarida o`z hisob raqamlari, o`z nomida va O`zbekiston Respublikasi gerbi tushirilgan muhri bo`ladi.
Davlat milliy tabiat bog`larining mablag`lari, shu jumladan chet el valutasidagi mablag`lari:
O`zbekiston Respublikasi budjeti ajratmalaridan;
rekreatsiya, turizm-ekskursiya, reklama-noshirlik va ushbu qonun hamda Milliy bog`lar to`g`risidagi nizomda ruxsat etilgan boshqa faoliyatdan keladigan daromadlardan;
davlat, kooperativ va boshqa jamoat korxonalari, muassasalari, tashkilotlaridan, qo`shma korxonalar, ajnabiy va xalqaro tashkilotlar hamda xususiy shaxslardan keladigan pul mablag`lari va moddiy boyliklardan;
davlat milliy tabiat bog`ini muhofaza etish qoidasini buzuvchilardan belgilangan tartibda undirib olinadigan jarima pullardan iborat tushumlardan;
korxona, muassasa, tashkilot va fuqarolarning faoliyati natijasida davlat milliy tabiat bog`iga yetkazilgan zarar o`rnini qoplash hisobidan keladigan tushumlardan hosil etiladi.
Davlat milliy tabiat bog`lari o`z mablag`larini aniq maqsadga qaratgan holda mustaqil tarzda, ushbu Qonunning 16-moddasida belgilangan tartibga muvofiq tasarruf etadilar." (17-modda).
Ushbu qonunda davlat milliy tabiat bog`larining ish tartibi masalasiga ham e'tibor berilib, quyidagicha ko`rsatilgan.
Davlat milliy tabiat bog`larining hududlarida tabiiy majmui va obyektlar holatini, ularning rekreatsiya, madaniy va estetik qimmatini inobatga olgan holda muhofaza etish va ulardan foydalanishning tabaqalashtirilgan tartibi belgilab qo`yiladi.
Davlat milliy tabiat bog`larining tegrasida davlat qo`riqxonalari hududlari uchun nazarda tutilgan tartibdagi qo`riq tegralari, rekreatsiya, xo`jalik va o`zga yo`sindagi foydalanish tegralari, tarixiy-madaniy obyektlarining muhofaza tegralari ajratiladiki, ularda davlat milliy tabiat bog`lari vazifalariga zid bo`lmagan faoliyat bilan shug`ullaniladi.
Davlat milliy tabiat bog`larining hududida:
daraxt kesishga (sanitariya maqsadidagi va parvarishlash yo`sinidagi kesish bundan mustasno);
ekologik jihatdan xavf-xatar tug`diruvchi sanoat korxonalarining faoliyat olib borishiga;
gidrologik va gidrogeologik tartibni o`zgartirib yuboruvchi harakatlarga;
tuproq eroziyasini, shuningdek o`simlik va hayvonot dunyosining tanazzulini keltirib chiqaruvchi harakatlarga;
davlat milliy tabiat bog`larining faoliyati bilan bog`liq bo`lmagan yo`l va muxandislik-kommunikatsiya ishlari olib borishga;
kimyo va radioaktiv moddalarning chiqindilarini ko`mishga;
iqlimlashtirish maqsadida tiriq organizmlarni ko`chirib keltirishga yo`l qo`yilmaydi.
Davlat milliy tabiat bog`larida ular hududining tabiiy, ilmiy, estetik va madaniy qimmati pasayishiga olib keluvchi boshqa faoliyat turlari taqiqlanishi yoki cheklanishi mumkin.
Bog`ning rasamadi bilan faoliyat ko`rsatishi uchun yo`llar, boshqa kommunikatsiya va inshootlar qurish zarur bo`lib qolgan muhofaza qilish tadbirlari majmuini o`tkazish majburiyligi nazarda tutiladi (18-modda).
Ta'kidlash joizki "Alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar to`g`risida"gi qonunida, davlat qo`riqxonalari va davlat milliy tabiat bog`larini muhofaza qilishga ham katta e'tibor berilgan. Jumladan ushbu qonunning 33-moddasiga asosan:
davlat qo`riqxonalari va davlat milliy tabiat bog`larini muhofaza qilishni maxsus tabiat hududlarini muhofaza qilish inspeksiyasi amalga oshiradi va bu ish davlat qo`riqxonasi to`g`risidagi yoki davlat milliy tabiat bog`i haqidagi nizom bilan tartibga solinadi.
Muhofaza qilish xodimlari davlat qo`riqxonalari va davlat milliy tabiat bog`lari shtatida turadilar hamda O`zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat inspektorlariga xos barcha huquqlar va imtiyozlardan foydalanadilar, - deb ko`rsatilgan.