Амалий машғулот №4 Ildiz tuzilishi

Амалий машғулот № 4
Ildiz tuzilishi
Mashǵulotning maqsadi : ildiz tuzilishin úrganish
Ӯқув ва кўргазмали қуроллар: гербарийлари ва тарқатма материаллар

M adaniy soya - bir yillik o‘tsimon o‘simlik. İldiz tizimi - o‘q ildizli tipda. Bosh ildizning yuqorigi qismi yo‘g‘on, ammo 10-15 sm dan sung diametri keskin kichrayadi va yon ildizlardan farqlanmay qoladi. Yon ildizlar ko‘p marta shoxlaydi. İldizining massasi 0-50 sm qatlamda joylashadi, ammo bosh ildiz 2 m chuqurliqqa kirib borishi mumkin. Bu ToshDAU O‘simlikshunoslik kafedrasi izlanishlarida ham o‘z isbotini topgan. İldiz don shakllanish davrgacha o‘sadi. Soya ildiz sistemasining yuzasi 350,95-406 sm2 ga teng bo‘ladi (Siddikov R.M., 2011). Nihollar unib chikkandan 7-10 kun utgach ildizlarda tuganaklar xosil bo‘la boshlaydi. İldiz tukchalari orqali rizobium bakteriyalar ildiz ichiga kirib oladi va shu joyda tuganak hosil qila boshlaydi.

Tuganaklar ham haydalma qatlamda joylashadi. Bakteriyalar havodagi erkin azotni to‘tib, o‘simlikni azot bilan ta`minlaydi, o‘simlikdan esa zarur uglevodni o‘zlashtiradi.

İldiz majmuasining o‘sishi tuproqning fizik xossalari, harorat, namlik va oziq moddalariga bog‘lik bo‘ladi. İldiz tizimining o‘sish tezligi navdorlik belgisidir. U odatda tezpishar navlarda yuqori bo‘ladi. Tuproqda rizobium bakteriyalarning mavjudligi va ularning simbioz faoliyati evaziga tuproqda ma`lum miqdorda biologik azot to‘planadi. Bu esa tuproq unumdorligini va keyin ekilgan ekinlarning hosilini oshiradi. Simbioz jarayonining o‘tishini soya ildizida tuganaklarning rivojlanishiga qarab baho beriladi. Tuganaklarning rivojlanishiga tashqi muhit omillarning barchasi tasir ko‘rsatadi.
Soyani etishtirish texnologiyasi ildiz rivojlanishiga ta`sir ko‘rsatishini qo‘yidagi jadvaldagi ma`lumotlardan ko‘rish mumkin. Soya asosiy ekin sifatida ekilganda ekish usuli va me`yorlari ildiz rivojlanishiga ta`sir kursatgan. Ekish me`yori oshganda ildiz massasi ham yuqori Uzbekskaya-2 navida ildiz massasi kamaygan, ertapishar Orzu navida deyarli ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgani qayd qilindi. Tor qatorlab ekilganda o‘rtapishar bir xil bo‘lganligi kuzatilgan.
1-jadval