Amaliy ish №1 mavzu: ma’lumotlar bazasining axborot mantiqiy modelini qurish ishdan maqsad

Talabalar o‘quv loyihasidagi relyatsion chizmalar quyidagicha:
Ro‘yhat (ZN, FAMILIYA, ISM, О ISM, К SANA, FAKN, YON_N, KURS, GURUH N, PASP S, PASP_N)
Baholar (ZN, SEMESTR, FAN_N, BALL, SANA KIR, USTOZ) Fakultetlar (FAК N, FAKULTET)
Yo‘nalish (YON N, YO‘NALISHLAR)
Fanlar (FAN N, FAN NOMI)

Obektlar o’rtasidagi bog’lanishlar 3 turga bo’linadi:

1. 
   1:1
   
2. 
   1:N(N:1)
   
3. 
   N:M
   

1:1-Birlikdan birlikka bog’lanishda birinchi obektning bitta qiymatiga 2-obektning faqat bitta qiymati mos keladi.
1:N-Birlikdan ko’plikka bog’lanishda birinchi obektning bitta qiymatiga 2-obektning bir nechta qiymati mos keladi.
N:M-Ko’plikdan ko’plikka bog’lanishda birinchi obektning bitta qiymatiga 2-obektning bir nechta qiymati mos keladi yoki 2-obektning bitta qiymatiga 1-obektning bir nechta qiymati mos keladi.

Aloqalar

RO‘YHAT mohiyati markaziy mohiyat sifatida ishtirok etmoqda. Shuning uchun uning boshqa mohiyatlar bilan aloqasini ko‘rib chizamiz. Avval RO‘YHAT va BAHOLAR mohiyatlari orasidagi aloqalami ko‘rib chiqaylik. RO‘YHAT mohiyatida barcha talabalar jamlanadi. FAMILIYA atributi talabalarning familiyasidan iborat bo’ladi. Ushbu atributda turli familiyadagi talabalar yozilgan paytda nomzod kalit bo'lishi mumkin. Lekin bitta o‘xshash familiya paydo bo‘lsa, bu atributni nomzod kalit sifatida ishlatib bo‘lmaydi. Har bir talabaning reyting daftarchasi mavjud bo‘lib, bu daftarchadagi seriya va raqamlar noyob bo‘lgani uchun Zn atributining nusxasi har bir talabani bir qiymatli identifikatsiyalaydi. Xuddi shunday vazifani Zn atributi BAHOLAR mohiyati uchun ham bajaradi. Lekin BAHOLAR mohiyatida Zn atributi tashqi identifikator, ya’ni talabalarning har birini RO‘YHAT mohiyatidan bir qiymatli aniqlaydi. RO‘YHAT va BAHOLAR mohiyatlari orasidagi aloqa 1:M bo‘ladi. Bitta talaba j ta fan bo‘yicha baho oladi, 1< j < M bo‘ladi. RO‘YHAT mohiyati RO‘YHAT mohiyatiga identifikatsiyalangan bog‘liq turdagi zaif mohiyat.
RO‘YHAT mohiyati va FAKULTETLAR hamda YO‘NALISHLAR mohiyatlari orasidagi aloqalar esa M:1 tarzda bo‘ladi. Fak N atributi FAKULTETLAR mohiyatini, Yon N atributi esa YO‘NALISHLAR mohiyatini noyob tarzda identifikatsiyalaydi. Fak N atributining har bir nusxasi Fakultet atributining bir nusxasini, Yon N atributining har bir nus­xasi Yon_N atributidagi bir nusxani bir qiymatli aniqlaydi. Lekin RO‘YXAT mohiyatidagi fakultetlar va yo‘nalishlar ko‘pchilikni tashkil etadi.

RO’YXAT







1:N
TALABA-FAKULTET TALABA-BAHO TALABA-YO’NALISH

N:1

1:N







BAHOLAR

FAKULTETLAR



YO’NALISHLAR



N:1

BAHO-FAN

FANLAR


10-rasm. Talabalar o‘quv loyihasining ER-diagrammasi.
BAHOLAR va FANLAR mohiyatlari orasidagi aloqalar ham keltirilgan asoslar kabi M : 1 tarzda bo‘ladi. Fan_N atributi, BAHOLAR va FANLAR mohiyatlari orasidagi aloqalami modellashtiradi, ya’ni fanning raqami qaysi fanga mosligini aniqlaydi.
9-rasmda Talabalar o‘quv loyihasining «mohiyat-aloqa» modeli keltirilgan. Har bir aloqaning nomlari mohiyatlarga bog‘liq ravishda berilgan. RO‘YXAT mohiyati talabalar bilan bog‘liq bo‘lgani uchun mos ravishdagi aloqalarning nomi talabaga tegishligini bildiradi.