Amaliy ish №1 Mavzu: Ochiq kodli va yopiq kodli dasturiy ta'minot. Ishdan maqsad

Amaliy ish № 1
Mavzu: Ochiq kodli va yopiq kodli dasturiy ta'minot.
Ishdan maqsad: Xususiy dasturiy ta'minot va ochiq kodli dasturiy taminotni o‘rganish, va ularning xususiyatlarini ko‘rib chiqish.
Xususiy dasturiy ta'minot:

• 
  Xususiy dasturiy ta'minot;
  
• 
  bepul bo'lmagan dasturiy ta'minot;
  
• 
  mulkiy – xususiy;
  
• 
  xususiy.
  

Xususiy dasturiy ta'minot, bepul bo'lmagan dasturiy ta'minot (ing. Proprietary software; proprietary - xususiy, patentlangan, mulk va software - dasturiy ta'minot) - mualliflar yoki mualliflik huquqi egalarining shaxsiy mulki bo'lgan va bepul dasturiy ta'minot mezonlariga javob bermaydigan dasturiy ta'minot hisoblanadi (ochiq kodning mavjudligi yetarli emas). Xususiy dasturiy ta'minotning egasi to'liq yoki muhim daqiqalarda uni ishlatish, nusxalash va o'zgartirish bo'yicha monopoliyani saqlab qoladi. Xususiy dasturiy ta'minotni har qanday erkin bo'lmagan dasturiy ta'minot, shu jumladan yarim bepul dasturiy ta'minot deb atash mumkin.
Ochiq kodli dasturiy ta'minot
Ochiq kodli dasturiy ta'minot (Inglizcha open-source software). Bunday dasturlar dastlabki kodi ko'rish, o'rganish va o'zgartirish uchun mavjud bo'lib, bu foydalanuvchiga ochiq kodli dasturning o'zini yakunlashda ishtirok etishi, koddan yangi dasturlar yaratish va ulardagi xatolarni tuzatish uchun foydalanish imkonini beradi. Agar manba kodini olish litsenziyaning muvofiqligi yoki foydalanilgan algoritmlarni, ma'lumotlar tuzilmalarini, texnologiyalarni, texnikalarni va interfeyslarni o'rganishga imkon beradi (chunki manba kodi hujjatlarni sezilarli darajada to'ldirishi mumkin va ular yo'q bo'lganda uning o'zi hujjat sifatida xizmat qiladi).
Ochiq manba tashabbusi
Open Source Initiative "The Open Source Definition" ("Ochiq manbali dasturiy ta'minot ta'rifi") hujjatini ishlab chiqdi va nashr etdi. Hujjat 10 banddan iborat bo'lib, unga ko'ra ma'lum bir dastur "Ochiq manba" maqomiga mos keladi yoki mos kelmaydi deb hisoblanishi mumkin.
Hujjatda keltirilgan ta'rifga ko'ra, dasturning "Ochiq manba" maqomiga ega bo'lishi uchun faqat dastlabki kodni nashr etishning o'zi etarli emas. Dasturiy ta'minot litsenziyasi dasturning tarqalishini cheklamasligi yoki uning asosida hosilaviy ishlarni yaratishga to'sqinlik qilmasligi kerak. Hujat, shuningdek, ochiq kodli dasturiy ta'minot litsenziyalarida ruxsat etilmagan raqobatga qarshi va cheklovchi shartlarni ham sanab o'tadi.
Ochiq manba ta'rifi("The Open Source Definition")

• 
  Bepul qayta taqsimlash;
  
• 
  Manba kodi;
  
• 
  Hosil bo'lgan mahsulotlar;
  
• 
  Muallifning manba kodini saqlash;
  
• 
  Shaxslar yoki shaxslar guruhiga bog'lanishning yo'qligi;
  
• 
  Litsenziyani tarqatish;
  
• 
  Litsenziya hech qanday mahsulot uchun ixtisoslashtirilgan bo'lmasligi kerak;
  
• 
  Litsenziya boshqa dasturlarni cheklamasligi kerak;
  
• 
  Litsenziya texnologik neytral bo'lishi kerak;
  

Bepul va ochiq kodli litsenziyalar
Bepul va ochiq kodli litsenziyalarning eng keng tarqalgan 4 tasi quyidagilar:

• 
  GNU universal jamoat litsenziyasi – GNU General Public License (GPL)
  
• 
  Berkli universiteti dasturiy litsenziyasi - Berkeley Software Distribution (BSD).
  
• 
  Apache Software Foundation dasturiy litsenziyasi-Apache Software License.
  
• 
  Mozilla Foundation jamoat litsenziyasi – Mozilla Public License (MPL)
  

4 ta asosiy bepul litsenziyalarning qiyosiy tahlili quyidagidan iborat.


Ochiq kodli va yopiq kodli dasturiy ta'minotning qiyosiy tahlili


Topshiriq
Mavzu yuzasidan referat tayyorlash va berilgan nazorat savollariga javob berish.
Nazorat savollari

1. 
   Ochiq dasturlarni ishlab chiqish xususiyatlari.
   
2. 
   Qaysi iste'molchilar ochiq kodli dasturiy ta'minotni sotib olishadi.
   
3. 
   Ochiq kodli dasturiy ta'minot qanday tarqatiladi.
   
4. 
   Nima uchun dasturiy mahsulotlar litsenziyalanadi?
   
5. 
   Qanday turdagi litsenziyalar mavjud?
   
6. 
   Litsenziya narxini nima belgilaydi?
   
7. 
   Belarus Respublikasining qaysi normativ hujjatlari dasturiy ta'minotni ishlab chiqish va tarqatish sohasidagi faoliyatni tartibga soladi?