Amaliy ish №19 Mavzu: Web saytlarga hujum qilish usullari

AMALIY ISH № 20 
Mavzu: Fishingdan himoyalash choralari. 
Internetdagi har bir kompyuter, u bilan tarmoqdagi boshqa kompyuterning 
ulanishiga imkon beruvchi o‘zining shaxsiy yagona adresiga ega bo‘lishi shart. 

---

Internetdagi kompyuter adreslar (ular IP-adreslar deb yuritishadi) ikki xil yozuv 
shakliga ega: raqamli adres va domenli ism. Domenli ismlar servisi DNS 
boshqa servislar tomonidan kompyuterning domenli ismini raqamli IP adresga 
translyatsiyasi uchun ishlatiladi. 
Raqamli IP-adres kompyuterning 32 bitli identifikatori bo‘lib, har biri 8 
bitdan iborat 4 oktetga bo‘linadi. Har bir oktet o‘nli sanoq sistemasida yozilib, 
oktetlar qiymati nuqtalar orqali ajratiladi. Raqamli IP-adresga misol 
184.94.125.53 adresning raqamli shakli kompyuterlarda va tarmoq xizmatining 
maxsus asbob-uskunalarida ishlatiladi. Odamlar uchun raqamli adres noqulay, esda 
qolishi qiyin va kam ma’noli axborotni eltadi. 
Odamlar odatda domenli adreslardan foydalanishadi, buning ustiga har bir 
domenli ism, raqamli IP-adres kabi Internet dagi faqat bitta kompyuterni 
aniqlaydi. Domenli ism nuqtalar bilan ajratilgan bir necha so‘z yoki 
qiskartirishlardan iborat, masalan dot.msk.ru. Domenli ism kompyuter makoni 
xususidagi foydali axborotni eltadi. Ismning chetki o‘ng qismi yuqori sath, 
domenini, ya’ni ushbu kompyuter joylashgan kompyuterlarning katta guruhini 
bildiradi. Bizning misolda bu ru-Russia, Rossiya so‘zining qisqartirilgani. Bu 
yuqori sath domeni Rossiyada Internetga ulangan kompyuterlarni birlashtiradi. 
Domenining ichida qism domenlar kichikroq o‘lchamli mintaqa bor, masalan 
msk.ru (Moskva). Domenli ismning chetki chap qismi .ru domenining ichidagi 
kompyuter ismini bildiradi (dot). 
Domenli ism har doim ham uch qismdan iborat bo‘lmaydi. Ammo, har 
qanday urlda chetki o‘ng qism yuqori sath, domenini, chetki chap qismi, 
kompyuterning o‘z ismini, qolganlari, o‘ngdan chapga-biri ikkinchisiga solingan 
va har bir keyingisi oldingisining qismi bo‘lgan qism domenlarni bildiradi. 
Yuqori sath, domenlari ikki xil buladi. Birinchi mamlakat nomining ikki 
harfli qisqartirilishidan iborat, masalan ru-Rossiya (Russia), fr-Fransiya (France), 
uz-Uzbekiston (Uzbekistan) va hokazo. Barcha qiskartirishlar standart 
xisoblanadi va Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) tomonidan aniqlangan. 

---

Ikkinchi xil yuqori sath, domenlari-umumiy domenlar –"mashg‘ulot turi" bo‘yicha 
uch harfli belgiga ega. 
Jadvalda yukori sath umumiy domenlarining tarqalgan belgilanish 
ro‘yxati keltirilgan. 
Domenning belgisi 
Tashkilot turi 
Com 
Tijorat tashkilotlari (masalan. 
www.ibm.com)
Edu 
Oliy 
O
‘
QUV 
yurtlari tarmog‘i (
strawb.mit.edu)
Gov 
Xukumat tashkilotlari (masalan. 
whitehouse.sov)
Org 
Boshka organizatsiyalar (masalan. isoc.org) 
Net 
Tarmoq ishlashga taallukdi Internet provayderlari 
va boshka tashkilotlar. (masalan, Uznet.net) 
Int 
Xalqaro tashkilotlar. masalan 
www.nato.int
 
Domen ismini raqamli IP-adresga uzgartirish Internet ning maxsus serveri 
yordamida amalga oshiriladi. Bu server domenli nem tizimi (Domain Name 
System) deb ataladi. Bunday uzgartiruvchilarni bajaruvchi kom-pyuterlar DNS-
serverlar deb ataladi. Xdr bir domenda unga xizmat kiluvchi DNS-server 
mavjud.