Amaliy ish gaz ballonli iyod

Gaz ballonli uskunalashgan ta’minlash tizimi
Suyultirilgan gazda turli yengil va yuk avtomobillari, avtobuslar bir-biriga o’xshash gaz ballonli ta’minlash tizimi bo’yicha ishlaydi. Bunday gaz ballonli uskunalashgan chizma 1.90-rasmda tasvirlangan. Avtomobil kuzovi ostiga 250 litr sig’imli gaz balloni o’rnatilgan. Gaz olish uchun ballonga ikkita naycha ulangan, liar bir naychada sarflash ventillari (16 g’a 17) bor. Ulardan bin suyuqlik sathidan yuqoriroq o’rnatilgan bo’lib, undan dvigatelni yurgizib yuborish va qizdirish vaqtida gaz bug’lari beriladi, ikkinchisi esa suyuqlikning pastki sathida o’rnatilgan.
1.90-rasm. Suyultirilgan neftli gaz (SNG)da ishlovchi avtomobil dvigatelining gaz ballonli ta’minot uskunasi umumlashgan chizmasi: G’—eng yuqori sathni tekshirish ventili; 2— saqlagich klapani;
2—suyuqlik sathini ko’rsatkicli; 4— to’ldirish klapani; 5—tarmoq ventili; 6— klapan; 7, 8— manometrlar; 9— gaz filtri; 10— ikki bosqichli gaz reduktori; G’G’—mezonlagich (dozator); 12— havo filtri; 13— karburator-aralashtirgich;
14— nasos; 15— yonilg’i baki; 16— isliga tushirisli, sarflash ventili;
17— muqim ishlatish uchun sarflash ventili; 18— benzobakning yonilg’i yuborish jo’mragi.
Ballondan chiqadigan gaz bugMatgichga tushib, u erda batamom bug’lanadi, so’ngra filtr (9) va bugMarning bosimini pasaytiruvchi reduktor (10)dan o’tib, mezonlagich (G’G’)ga, keyin ara- lashtirgichga tushadi. Hosil bo’lean yonuvchi gaz-havo aralashmasi kiritish naychasi bo’linmasiga kiradi.
Gaz reduktori (10) dozator bilan bitta qutida jihozlangan bo’lib, ularga gazni kiritish va chiqarish naychalari ulangan.

Haydovchi kabinasidagi peshtaxtada ballondagi gaz bosimini va rcduktordagi bosimni doimo ko’rsatib turuvchi manometr (7 va 8) lar mavjud. Bu tarmoqqa muvofiq ravishda benzin bilan ishlaydigan chtiyot ta’minlash tizimi ham o’rnatilgan. U benzobak (IS), benzonasos (14) va karburator-aralashtirgich (7J)dan iborat bo’lib, xuddi benzinli avtomobilning ta’minlash tizimiga o’xshab ishlaydi. Bunda faqat karburator kichik o’lchamli, ixcham va soddaroq qilib ishlangan. Ehtiyot tizimdan karburatorga benzin o’tishini to’xtatish uchun benzobakda kran (18) mo’ljallangan dvigatel qisqa vaqtga to’xtati!ganda, o’t oldirish tarmog’i o’chiriladi, ko’proq vaqtga, ya’ni 1—2 soatga to’xtatilganda esa tizim ventili ham berkitiladi. Ballon tubida sarflash ventillari (7 va J)dan tashqari saqlash klapani (2), to’Idirish klapani (4) bor. Bunday ikkita yonilg’ida ishlashga mo’ljallangan universal ta’minlash tizimida gaz bilan avtomobilning yurishi 400 km atrofida bo’lib, benzinda yo’l bosish 17 km ni tashkil etadi. Gaz ballonli uskunalarning konstruktiv yechimi avtomobilning ishlatish sohasi va vazifasiga ko’ra, har xil ishlash uslubiga ega.

So’nggi yillarda yengil avtomobillarda ham gazsimon yonilg’idan foydalanish rivojlangan. Uning gaz idishiga 45 kg suyultirilgan gaz lo’ldiriladi va 450 km yo’l bosish uchun yetadi. Bu avtomobilning boshqacha konstruktiv yechimga ega bo’lgan suyultirilgan gaz ballonli uskunasining umumiy tuzilishini va ishlash uslubini tahlil qilib chiqamiz. 1.91-rasmda shunday uskunada ham yonilg’i saqlash uchun ballon (5) moMjallangan bo’lib, u avtomobilning



1.91-rasm. Gaz ballonli avtomobilning ta’minot uskunasi chizmasi: G’—gaz reduktor-bugiatgich; 2— rostlash ventili; 3— shlang; 4— tekshirish datchigi; 5—gaz ballon; 6—gaz aralashtirgicb; 7 va 8— sarflash ventili;
9— saqlagich klapani;
10— o’tkazish naychasi; G’G’va G’5—naychalar;
12— klapanli filtr.
yukxonasida joylashtirilgan. Uskuna ikki bosqichli gaz reduktor- bug’latgich (7), gaz aralashtirgich (6) va elektromagnit klapanli filtr (72)dan iborat. Gaz ballonida suyiiq va bug’langan holatdagi gazlarni uzatish uchun mo’ljallangan sarflash ventili (7 va 8) bor. Shuningdek, ballondagi suyultirilgan gazning sathini muqim tekshirish datchigi (4) hamda nazorat va saqlagich klapanli to’ldirish tuzilmasi (9) mo’ljallangan. Bu turdagi uskuna suyultirilgan gazda yoki benzinda ishlatilishi mumkin. Suyultirilgan gaz jamg’arilgan bosim ostida ballon (5)dan sarflash ventili (7 yoki 8) dan naycha (7G’) orqali gazni tozalash filtri (72)ga o’tadi. Filtrda tozalangan gaz naycha (13) orqali ikki bosqichli reduktor- bug’latgich (7)ga kiradi va unda toiiq bug’lanish holatiga o’tib, uning bosimi 0,08—0,12 MPa (0,8—1,2 kgkG’sm2)gacha pasayadi. So’ngra reduktordan gaz shlang orqali gazni miqdoriy jihatdan rostlash vinti (2)dan o’tib, dvigatelning havo filtrida joylashgan aralashtirgich tuzilmasi (6)ga boradi va unda havo bilan qisman aralashib, karburator-aralashtirgichga kiradi va silindrga yuboriluvchi aralashma to’liq barqarorlashadi.
10 litr bcnzinning issiqlik chiqarish miqdoriga to’g’ri keladi. Hu ballonlarning jamg’arilgan energiyasi avtomobilning 200— 250 km gacha yo’l bosishini ta’minlaydi.
1,92-rasmda yuk avtomobilining yuqori bosimli universal gaz ballonli uskunasi tasvirlangan. Bunda 8 ta ballon ikki guruhga IwMingan holda 4 tadan qilinib, avtomobil sahniga o’rnatilgan bo’lib, iilar bir-birlari bilan naychalar yordamida ketnia-ket ulangan. Har hir guruh ballonlarda berkitiluvchi ventillar (7va 9) mo’ljallangan bo’lib, ular taqsimlash krestovinasi {10) bilan naychalar yordamida tutashgan. Krestovina (10)da to’ldirgich (8) va sarflash ventillari {11) bor.