Amaliy mashg’ulot №1 Asosiy tushunchalar va tavsiflar. Elektr apparatlar tasnifi. Maqsad

2 Elektr qurilmalarni ishlash tartibi 
Nominal ishlash tartibi-bu texnik pasportda kursatilgan quvvat, kuchlanish, tok 
kuchi bo’lganda elektr zanjirning elementi ishlab turgan ish tartibi hisoblanadi. 
Namuna: elektr lampa 
Nominal ishlash tartibi-nominal ish tartibidan kam mikdorda farq qiladigan 
o’lchamlarda apparatlardan foydalanilganda ishlashi hisoblanadi. 
Avariya xolatida ishlash tartibi- bunda tok o’lchami, quvvati, kuchlanishining 
nominal ishlash tartibidan 2 barobar va undan ko’prok marta ishlaganda. Bunday 
xolatda obьekt tokdan uchirilishi shart. 
Elektr qabul qiluvchi - elektr energiyasini energiyaning boshqa turiga (issiqlik, 
mexanik, kimyoviy) o’zlashtirish, u-n muljallangan qurilma hisoblanadi. 
Elektr qurilma:- energiyani ishlab chiqarish uzgartirish, uzatish, taksimlash va 
energiyaning boshqa turiga aylantirishi u-n muljallangan mashinalar, apparatlar, 
liniyalar va yordamchi uskunular (ular urnatilgan xona va inshootlar bilan 
birgalikda) tuplami hisoblanadi. 
Elektr qurilmalar elektr jixatdan xavfsizligi buyicha kuyidagilarga bulinadi: 
-1000V gacha
-1000V dan ortiq 
(kuchlanishning amaldagi axmiyati) 
 
Elektr apparatlarni tasnifi 
Apparatlarning turlicha shakillari va bir apparatda bir necha funktsiyalarni bajarish 
ularni bir buyicha tasniflashga yul quyilmaydi.
I) Ishlatilishi buyicha tasniflash 
1) kommutatsion apparatlar Asosiy maqsadi elektr zanjirlarni yoqish, uchirish, 
kayta yoqish. 
- rubilniklar
- paketli o’chirgichlar 
- turli o’chirgichlar 
- avtomatik o’chirgichlar 
- predoxranitel (saklagich) 
Xususiyatlari: kam xolatlarda o’chirgich va yoqish 
II) Ximoya apparatlari
Asosiy maqsadi- elektr zanjirlarni tokda qisqa tuknashuvi va ortiqcha 
yuklanishidan ximoya qiladi
- avtomatik uchirish 
- saklagich
- ishga tushirilishini nazorat kiluvchi apparatlar

---

Ushbu apparatlarni asosiy vazifasi elektr energiyani va elektr energiyada boshqa 
iste'molchilarni boshqarish hisoblanadi. Ularni yana boshqaruv apparatlari (B A) 
deb atashadi. 
- kontaktorlar 
- ishga tushuvchilar
- komando nazoratchilar 
- reostatlar 
Xusuiyatlari: tez-tez yoqish, uchirish 3600 marta soatigacha, ya’ni soniyasiga bir 
marta
4) CHeklovchi apparatlar 
Qisqa tuknashuv tokini cheklash funksiyasini reaktor, ortiqcha kuchlanish 
funktsiyasini esa razryadniklar bajaradi. 
5) Nazorat kiluvchi apparatlar
Ushbu apparatlarning asosiy vazifasi berilgan elektrik va elektrik bulmagan 
ulchamlarni nazorat qilishdan ibort. 
- rele 
- datchiklar 
6) Ulchovchi apparatlar
Asosiy vazifasi: birlamchi kommutatsiya (kuchlanish zanjiri, bosh tok zanjiri) 
zanjirini ulchov zanjirlaridan ajratish hisoblanadi. 
- tok transforlari
- kuchlanish transformatorlari
- kuchlanishni buluvchilari
7) Boshqaruv apparatlari
Elektr zanjirlariga berilgan parametrlarini avtomatlashtirish, stabillashtirish va 
boshqaruvi uchun muljallangan