Amaliy mashg’ulot №1. Kimyoning asosiy tushuncha va qunulariga doir masalalar yechish 1-masala

9-masala. Elektronlar soni bir xil bo’lgan karbonat angidrit va metan aralashmasinig geliyga nisbatan zichligini aniqlang?
CO₂ elektronlar soniga CH₄ ning elektron sonini tenglashtiramiz yoki aksincha
CO₂ e^- = 6 + 8 ∙ 2 = 22 mol CH₄ e^- = 6 + 1 ∙ 4 = 10 mol
22/10 = 2,2 ya’ni 1mol CO₂ = 2,2mol CH₄
e^- = 1∙ 22 = 22 2,2 ∙ 10 = 22
1mol CO₂ = 2,2 mol CH₄
m (aralashma) = 1 ∙ 44 + 2,2 ∙ 16 = 44 + 35,2 = 79,2 g
79,2 g aralashma ----------- 3,2 mol (1+2,2) bo’lsa
x g aralashma ------------- 1 mol keladi x = 24,75 g aralashma
D(He) = Mr(aralashma) / Mr(He) = 24,75 / 4 = 6,19
9-masala. K₂SO₄∙Fe₂(SO₄)₃∙xH₂O tarkibli kristallogidrat tarkibida 60% kislorod bo’lsa x ni aniqlang?
100% 60%
K₂SO₄∙Fe₂(SO₄)₃∙xH₂O → (16+1x)O
547 + 18x 256 + 16x
100(256 + 16x) = 60(547 + 18x)
25600 + 1600x = 34440 + 1080x
1600x – 1080x = 34440 – 25600
520x = 8840; x= 17
K₂SO₄∙Fe₂(SO₄)₃∙17H₂O
10-masala. Vodorod va kisloroddan iborat aralashmaninig geliyga nisbatan zichligi qancha bo’lganda aralashma tarkibidagi kislorodning massa ulushi vodorodning hajmiy ulushiga teng bo’ladi?
1mol H₂ va x mol O₂
1/1+x = 32x/ 2+32x
2+32x = 32x+32x²
2 = 32x²; x² = 2/32
x² = 0,0625; x=0,25
1mol H₂ va 0,25 molO₂
Mr(o’tacha) = Mr(H₂)∙n(H₂) + Mr(O₂)∙n(O₂) /n+n = 2∙1+32∙0,25/1+0,25= 8 g/mol
D(He) = Mr(o’rtacha)/4 = 8/4 = 2
Mustaqil ishlash uchun masalalar.
1. Tarkibida 40% kislorod bo’lgan II valentli metall oksiddagi metallning molyar massasi va nomini aniqlang? (24, Mg)
2. Massasi 15g bo’lgan modda yonganda 2,8g azot, 17,6g karbonat angidrid va 9g suv hosil bo’ldi. Boshlang’ich moddalar qaysi elementlar atomlaridan tashkil topgan? (C,H,N,O)
3. Reaksiya unumi 75% bo’lgan sharoitda 4 mol kaliy permanganat parchalanganda necha litr (n.sh.da) gaz ajraladi? (59,73 l)
4. Glauber tuzi deb ataladigan tuz Na₂SO₄ ∙ nH₂O tarkibida Natriyning massa ulushi 16,08% ga teng. Kristallogidrat tarkibidagi n sonini toping? (8)
5. Temir III sulfat kristallogidrati tarkibida oltingugurt bilan temirning massa ulushi 0,37 ga teng. n ning qiymatini toping? (9)
6. Alyuminiy nitrat kristalogidrati (Al(NO₃)₃⋅nH₂O) tarkibida kislorodning massa ulushi 75,52% ga tеng bo‘lsa, n qiymati nеchaga tеng bo‘ladi. (7)
7. Metall va sulfat ionidan tarkib topgan kristallogidrat tarkibida 2,4% vodorod va 57,6% kislorod borligi ma’lum bo’lganda, metallni aniqlang. (Cr)
8. Metall va sulfat ionidan iborat o’rta tuz kristallogidrat tarkibida 5,4% vodorod va 72% kislorod borligi ma’lum bo’lganda, shu kristallogidratning 0,2 molini massasini toping. (133,2)
9. Mis kuporosi va kristall soda aralashmasi tarkibida 41,4% suv bo’lsa, aralashma tarkibidagi sulfat ionining massa ulushini (%) hisoblang. (30,72)
10. Temir va mis kuporoslari aralashmasi tarkibida 39,2% suv bo’lsa, aralashma tarkibidagi temir(II) sulfatning massa ulushini (%) hisoblang. (19,4)
11. Tarkibida massa bo’yicha 38,71% Me, 20% P va 41,29% O bo’lgan modda formulasini aniqlamg. (Ca₃(PO₄)₂)
12. Tarkibida massa bo’yicha 30,03% Me, 24,93% P va 45,04% O bo’lgan modda formulasini aniqlamg. (Fe₄(P₂O₇)₃)
13. Massa va hajmlari bir xil bo’lgan 3 ta idish gazlar bilan to’ldirilgan. 1-idishda brom, 2-idishda xlor, 3- idish tarkibida 20% (hajm bo’yicha) SO₂ saqlagan SO₂ va noma’lum gaz aralashmasi bilan tuldirilgan. Idishlarning massalari mos ravishda 158; 86,8; 85,68g ga teng bo’lsa, noma’lum gazning molekulyar massasini aniqlang? (80)
14. Molekular massalari teng bo’lgan Na₂SO₄·nH₂O va YSO₄·5H₂O kristallogidratlarida vodorod atomlar soni kislarod atomlari sonidan 1,806·10²⁴ taga ko’p bo’lsa Y ni toping . (Cu)
15. Molekular massalari teng bo’lgan X₂SO₄·nH₂O va CuSO₄·mH₂O kristallogidratlarida kislarod atomlari soni 1,1438·10²⁵ ta, vodorod atomlar soni esa kislorod atomlari sonidan 1,806·10²⁴ taga ko’p bo’lsa. Y ni toping.