Amaliy mashg‘ulot №16 mavzu: noan`anaviy uglevodorodlar resurslari
-rasm.Uglevodorodlar uyumlarini paydo bo‘lish tarxi Qazib olish imkoniyatlari
Download 319.94 Kb. Pdf ko'rish
|
16-amaliy mashgulot
16.1-rasm.Uglevodorodlar uyumlarini paydo bo‘lish tarxi Qazib olish imkoniyatlari Mutaxassislar, qoida tariqasida, yer osti boyliklarida katta miqdordagi noan'anaviy resurslar mavjudligi haqida bahslashmaydi, eng katta tortishuv va shubha ularni qazib olish imkoniyatidir. Darhaqiqat, loydan qazib olish, ular katta hajmga ega bo'lsada, ammo deyarli nolga teng samarali g'ovaklik va o'tkazuvchanlikka ega bo'lsada, filtrlash nazariyasiga biroz zid keladi. Kollektor bosimining g‘ayritabiiy darajada yuqori bo‘lishi va u bilan bog‘liq bo‘lgan yorilish vertikal quduqqa bir oz oqib tushishiga imkon berishi mumkin, biroq u qatlam bosimining pasayishi tufayli yoriqlar yopilishi tufayli tezda o‘chib ketadi. Amerika Qo'shma Shtatlarida ko'p yillar davomida ular loy manbali jinslardan noan'anaviy uglevodorodlarni olish muammosini hal qilishning yo‘lini topishga harakat qilmoqdalar. Maqsadli ishlar natijasida 1990-2000-yillarda xarajatlar qoplanishini ta'minlash imkonini beruvchi texnologiya ishlab chiqildi. Uning mohiyati gorizontal uchastkasi 1-3 km gacha bo'lgan quduqni burg'ilash va unda ko'p bosqichli gidravlik yorilish (10-30 bosqich) o'tkazish orqali katta miqdordagi gil jinslarni drenaj qilish imkonini beruvchi sun'iy kollektor yaratishdan iborat. Yoriqlar quduqning gorizontal kesimining o‘qiga perpendikulyar bo‘lishi uchun uning yo‘nalishi burg‘ilanayotgan tog‘ jinslari massasida maksimal kuchlanish o‘qiga perpendikulyar tanlanadi. Gidravlik yorilish texnologiyasi standartdan farq qiladi, chunki vazifa nafaqat ma'lum uzunlikdagi va balandlikdagi asosiy yoriqni yaratish, balki qo'shimcha kichik yoriqlar tarmog'ini yaratish orqali gil jinslarning yaxlitligini maksimal darajada buzishdir. Bunga gidravlik yorish suyuqligini quyishning juda katta hajmi tufayli erishiladi, uning hajmi bosqichda 500-1000 m 3 bo'lishi mumkin - bu standart gidravlik yorilishga qaraganda bir necha marta kattaroq. Natijada, katta hajmdagi suyuqlikni quyish paytida hosil bo'lgan propant va kichik tukli yoriqlar bilan to'ldirilgan asosiy gidravlik yoriqlardan bog'langan kanallar tarmog'i yaratiladi. Ushbu tarmoq qabul qilinadigan boshlang'ich oqim stavkalari va quduqqa to'plangan ishlab chiqarishni ta'minlab, rezervuarning muhim hajmini drenajlash imkonini beradi (16.2-rasm). Natijada paydo bo'lgan texnologiya noan'anaviy uglevodorod konlarini burg'ulash hajmini keskin oshirishga va shunga mos ravishda AQShda slanets gazi va slanets neftini ishlab chiqarishni ko'paytirishga olib keldi. Shunday qilib, slanets gazini qazib olish 2005 yildagi 25 mlrd. m 3 2010 yilda 140 mlrd. m 3 2012 yilda esa 200 mlrd. m 3 darajasida kutilmoqda. 16.2-rasm. An’anaviy kollektorlarda va neft manbali jinslarda ko‘p bosqichli QGY (qatlamni gidravlik yorish) da yoriqlar geometriyasi. Slanets neftini qazib olish bo'yicha ma'lumotlar ham hayratlanarli: agar 2005 yilda bu ko'rsatkich yiliga 5 million tonnani tashkil etgan bo'lsa, 2012 yilda bu ko'rsatkich 50 million tonnaga yetishi kutilmoqda.Shunday qilib, so'nggi yetti yilda noan'anaviy manbalardan uglevodorodlar qazib olish darajasi Qo'shma Shtatlar taxminan o'n baravar ko'paydi - va buni haqiqatan ham inqilob deb atash mumkin. Noan'anaviy uglevodorodlarni qazib olish sohasidagi yutuqlar ularning qayta tiklanadigan resurslarini baholashning sezilarli darajada oshishiga olib keldi. 2005 yilga nisbatan AQSHning oʻrganilayotgan havzalarida slanets gazining olinadigan resurslari sakkiz baravarga oshib, 13,5 trillion m 3 gacha, neftniki esa oʻn baravarga oshib, 4,5 milliard tonnani tashkil etgan. Shuni ta’kidlash lozimki, qazib olinadigan resurslarni baholash yetarli darajada konservativ holda yondashilgan, chunki ular quduqlar to‘rini zichlashtirish va noan'anaviy uglevodorodlarni qazib olish texnologiyalarini yanada rivojlantirish imkoniyatini hisobga olmagan holda, etalon zonalarida yig‘ilgan mahsulotlar orqali amalga oshiriladi. Ammo resurslarni va shunga mos ravishda bashorat qilingan ishlab chiqarish darajasini baholashga bunday konservativ yondashuv ham noan'anaviy uglevodorodlar salohiyati Qo'shma Shtatlarga 2020 yilgacha tabiiy gaz eksportchisiga aylanish imkonini berishi mumkin, shuningdek, bu neft importini 450 milliondan 350 million tonna/yilgacha qisqartiradi. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling