Amaliy mashg’ulot №5 O’zgaruvchan tok magnitlarini tortish kuchlarini hisobi mashg’ulot maqsadi

Amaliy mashg’ulot № 5


O’ZGARUVCHAN TOK MAGNITLARINI TORTISH KUCHLARINI HISOBI
Mashg’ulot maqsadi: Yakor o’zakka tortilishi uchun F kuchi prujinani tortish kuchidan o’zib ketishi kerak. Tok o’zgaruvchan bo’lganligi sababli tortish kuchini qiymati ham o’zgarib (bir fazali tok bo’lganda) yakor tebranadi, natijada kontaktlar yemiriladi, magnit tizimi zaiflashadi va shovqin hosil bo’lishini o’rganish.
Ishni tushuntirish: Elektromagnitlarning statik rejimlari ko’pincha tarmozlovchi mexanizimlarda qo’llanadi. Bu rejim davomida chulg’amdagi tok qiymati const deb qabul qilinadi. Qolgan elektromagnitlar dinamik rejimida ishlaydi, ya’ni chulg’am manbaga tortishish kuchi qiymatiga teng bo’lguncha, ortadi. Yakor qo’zg’aladi va shu payt tok va magnit oqim murakkab qonuniyat buyicha o’zgaradi (bunda elektromagnitlarning parametrlari va prujinaga bog’liq ). Yakor o’zakka tutashib I va F turg’un rejimi, ya’ni nominal qiymatlarigacha ortadi. Elektromagnitning ishlab ketish vaqti chulg’amga kuchlanish berilgandan yakorni to’la o’zakka tutashguncha bo’lgan vaqtni belgilaydi: t_i.k = t_silj + t_yur a) Elektromagnitlarning siljish vaqti
b) Elektromagnitlarning yakorni yurish vaqti.
Bu rejimdagi fizik holat quyidagi tenglamalar bilan ifodalanadi: U=iR+d/dt F_emdx=d(mv²/2)+F_kdx bunda F_m - yakorga ta’sir etuvchi elektromagnit kuch; dx - yakor bosib o’tgan yo’l; m - quzgaluvchan qismlarni vazni; v - yakorning tezligi; F_k - prujinani qarshilik kuchi.
Masala: Uzluksiz tsilindr qolipga bir qatlam qilib 500 ta sim o’ralgan. G’altak qolipining uzunligi l =0,24 m diametri esa d=0,02 m. G’altakni o’rab olgan muhitning havosini magnit singdiruvchanligi μ_a=μ₀=4πˑ10^-7 gn/m bo’lsa, bu g’altakning induktivligi
aniqlansin. Echish: G’altakning ko’ndalang kesim yuzasi
S=πd²/4=3,14ˑ0,02ˑ0,02/4=0,0003 m². G’altakning induktivligi
L=W²μ_aS/l=500ˑ500ˑ4ˑ3,14ˑ0,0003/0,24ˑ10⁷=0,0039 gn yoki 3,9 mgn.
Topshiriq: Uzluksiz tsilindr qolipga bir qatlam qilib 800 ta sim o’ralgan. G’altak qolipining uzunligi l =0,54 m diametri esa d=0,05 m. G’altakni o’rab olgan muhitning havosini magnit singdiruvchanligi μ_a=μ₀=2πˑ10^-7 gn/m bo’lsa, bu g’altakning induktivligi
aniqlansin.


Nazorat uchun savollar?
1. Nima uchun o’zgaruvchan tok elektromagnitlarning o’zagi shixtalangan qilib bajariladi?
2. Qaysi holatda elektromagnitning yakori harakatga keladi?