Amaliy mashg‘ulot materiallari 1-Amaliy mashg‘ulot Mavzu: chizmachilik qurollari va va chizmachilik anjomlari bilan chizishni o‘rganish

AMALIY MASHG‘ULOT MATERIALLARI

1-Amaliy mashg‘ulot Mavzu: CHizmachilik qurollari va va chizmachilik anjomlari bilan chizishni o‘rganish

Yer tuzishning grafik ishlarini tayyorlash sifati umumiy chizmachilik ko‘nikmalariga bog’liq. Bu esa, o‘z navbatida, qalam, pero va boshqa chizmachilik asboblaridan mohirona foydalanishni, shuningdek topografik va maxsus shartli belgilarni bilishni ko‘zda tutadi.

CHizmalarni bajarishda xonani yoritilganligi katta ahamiyatga ega, imkon boricha chizma sirtini bir xil yoritadigan kunduzgi yorug’likda chizish tafsiya etiladi. Yorug’lik chizmani ustiga yoki chap tomoniga tushib turishi kerak.

Ishni boshlashdan oldin barcha chizmachilik asboblari shunday joylashtirilishi zarur, ish jarayonida ularni qidirishga uzoq vaqt sariflanmasligi zarur.

Tush bilan chizishdan oldin plan va kartalarning barcha elementlari qalamda bajariladi.

CHizmachilik ishlarini xarakteriga qarab turli qattiqlikdagi qalamlar qo‘llaniladi. Qalamning qattiqligi uning yo‘g‘on sirtida ko‘rsatiladi. Odatda Konstruktor markasidagi (yumshoq M va qattiq T qalamla to‘plami) qalamladan foydalanish tafsiya qilinadi. Qattiqligi lotin xariflari bilan belgilangan N, 2N, 3N, 4N, 5N, 6N, 7N, o‘rtacha qattiq NV va yumshoq V 2V,3V, 4V, 5V, 6V, 7V, qalamla xam ko‘pincha chet mamlakatlarda ishlab chiqiladi

CHizmachilik uchun 2t (4N) 3T (3N) 4T (4N) qalamlai, shriftlarni yozish uchun 2T (4N), T (N), menzula syomka. 5Tva 6T qalamlai tavsiya qilinadi.

Qalamlar qattiqligi ish bajariladigan qog‘ozning sifatiga qarab tanlanadi. YUqori sifatli qog‘ozlarda qattiq qalamla bilan sifati past qog‘ozlarda esa o‘rtacha qattiq qalamla bilan ish bajariladi.

Er tuzish chizmachiligida ikkta uchburchakli lineykadan (bittasi teng tomonli, ikkinchisi 90 ,30 va60 li) foydalanish tavsiya qilinadi. Bunday leneykalar yog‘och, plastmassa va metaldan yasalgan bo‘lishi mumkin.

Metaldan yasalgan uchburchak lineykalarning aniqligi ancha yuqoridir.

To‘g‘ri chiziqlarni bo‘laklarga ajratish va anikrok o‘lchash uchun sirqo‘ldan foydalaniladi. O‘lchashlar xarakteriga qarab turli sirkullar qo‘llaniladi.

Sirkul –o‘lchagich, mikroo‘lchagich, shtangitsirkul, proporsional sirkul.

Sirkul o‘lchagich sharnir bilan maxkamlangan, o‘zunligi bir xil ikkita oyoqdan iborat. Oyoqlar oxiri po‘lat ignalardan iborat. Ishlash jarayonida uning Oyoqlarini 70 dan ortiq ochish tavsiya qilinmaydi, aks xolda o‘lchov aniqligi kamayadi.

Dala sharoitida ishlaganda dala sirkul - o‘lchagichidan foydalaniladi. Proporsional sirkul. To‘g‘ri chiziq kesmalarini ma’lum bir marotaba kichraytirish yoki kupaytirishga mo‘ljallangan. U ikkita yoqqa ega bo‘lib, u oyoqning xarakatchan sharnir bilan maxkamlangan bo‘lib, u oyoqning kesilgan buyi bo‘ylab xarakatga keladi Ish boshlanishdan oldin proporsional sirkul tekshiriladi.

Mikroo‘lchagich bir xil uzunlikdagi kesmalarni ko’p marta ajratish uchun xizmat qiladi. Mikro o‘lchagichning ikkala oyog‘i mikrometrli vint yordamida maxkamlanadi. Bu esa unga Oyoqlarini zaruriy kenglikda mustaxkam xolatda ushlab turish imkonini beradi. Bunday sirkul yordamida kichik massofalarni katta aniqlikda ajratish mumkin.

SHtangensirkul katta masofali bo‘laklarni aniq bo‘lishda foydalaniladi.

U ikkita yog‘och, yoki metal shtangadan iborat bo‘lib, ularga o‘tkir uchli ikkita muftm kiydiriladi. Bitta mufta butun shtanga bo‘ylab xarakatlanadi, va u maxkamlanadigan oyoq mikrometrli vint yordamida juda qisqa xarakatlanadi. CHizmaga favqulotda xato chizilgan chiziqlar yumshoq o‘chirg‘i yordamida olib tashlanadi. O‘chirish odatda bitta yunalishda, qog‘oz ustiga O‘chirish zarar yetkazilmaga xolda engil xarakat bilan bajariladi.

Leneyka yordamida qalamda chiziqlar o‘tkazish. Ishga kirishdan oldin qalam yaxshilab, o‘tkir tozalanadi. Leneyka yordamida o‘zliksiz va punktir chiziqlar o‘tkazish mumkin. Ish vaqtida qalam yuzada, lineykaning chekkasi orqali o‘tkazilgan, chizmaga tik xolda bo‘lishi kerak. Er tuzish chizmachiligida qalamdagi chiziqlar engil xarakat bilan bajariladigan chiziqlar bo‘ladi. Bunda qalamni uning xarakat yunalishi bo‘yicha kichik burchakda ushlash zarur. Lineyka bo‘ylab chiziq cherkul yordamida belgilangan ikki nuqta orasida utkaziladi. Serkul Oyoqlari juda engil bosilishi zarur.

SHunday xoldagina qog‘ozga tushurilgan teshikning diometri 0,1 mm.ga teng bo‘ladi. CHiziq ushbu teshiklar urtasidan, qalamni bir xil tortshi natijasida utkaziladi. CHiziqni o‘tkazish. vaqtida qalamni uki atrofida aylantirish mumkin emas aks xolda chiziqning kalinligi bir xil bulmaydi.

Lineyka yordamida qalamda chiziqlarni To‘g‘ri o‘tkazish. ko‘nikmalariga ega bo‘lishi uchun chizmachilik qog‘oziga bir necha To‘g‘ri burchakli romlar, kvadratlar turini, chizish va kurish tavsiya qilinadi.