Amaliy mashg’ulot

Chapga siljitish uchun ← 2A + 3B ↔ 2C + 2D

A va B, A yoki B moddalarning konsentratsiyasini kamaytirish kerak. C va D, C yoki D moddalarning konsentratsiyasini orttirish kerak.

II. Bosimning o'zgarishi

a) bosim (P) oshsa zarrachalar (hajm, mol) soni kam bo'lgan tomonga siljiydi, masalan:

A2 + 3B2 ↔ 2AB3

4 mol 2 mol

demak chap tomonda mol miqdor katta bo'lgani uchun P oshirilsa muvozanat o'ngga siljiydi.

b) bosim (P) kamaytirilsa zarrachalar soni ko'p tomonga siljiydi

N2 (g) + 3H2 (g) ↔ 2NH3 (g)

bosim kamaysa chapga

bosim oshsa o’ngga

c) bosim ta'sir etmaydi

agar reaksiyaga kirishuvchi va mahsulotlar gaz agregat holatida bo'lsa reaksiyaning o'ng va chap tomonidagi mol miqdorlar bir xil bo'lsa bosim ta’sir etmaydi.

Bosim (P), konsentratsiya (C), hajm (V) o'zgarishi qattiq moddalarga tasir etmaydi.

III. Hajm o'zgarishi.

Hajm kamaysa bosim ortadi yoki aksincha, hajm ortsa bosim kamayadi.

hajm oshsa, zarrachalar ko'p tomonga siljiydi.

Hajm kamaysa, zarrachalar kam tomonga siljiydi.

3A + 4B ↔ 7C + 3D demak: V kamaysa

7 10 V oshsa
IV. Temperatura o'zgarishi.

a) Ekzotermik reaksiya - issiqlik chiqishi bilan boradigan reaksiyalarda

+ Q yoki -∆H

CH4 + 2O2 ↔ CO2 + 2H2O +Q (-∆H)

t0 C. oshsa

t0 C. kamaysa

b) Endotermik reaksiya - issiqlik yutilishi bilan boradigan reaksiyalar

-Q yoki +∆H

2SO2 + O2 → 2SO3 -Q (+∆H)

t0 C. oshsa

t0 C. kamaysa

3.  N2 + H2 → NH3 reaksiyada boshlang’ich konsentratsiyalar [N2]=2 mol/l; [H2]=3 mol/l bo’lgan. N2 ning 30% i reaksiyaga kirishgan vaqtda muvozanat qaror topgan. Muvozanat konstatasini va [N2], [H3], [NH3] larning muvozanat holatidagi konsentratsiyalarini toping.

1) N2 + 3H2 → 2NH3 C(muv) = (bosh) – (sarf)

C(bosh) = (muv) + (sarf)

2 mol/l ∙= 0,6 mol/l (sarf kon. N2)

2) N2 + 3H2 → 2NH3

1 ––––– 3--------- 2

0,6 ––––– x1-------- x2 x1= 1,8 mol/l(sarf kon. H2); x2 = 1,2 mol/l(sarf kon. NH3)

3) [N2]muv = 2-0,6 = 1,4 mol/l [H2]muv = 3-1,8 = 1,2 mol/l

4. CO(g) + H2O(g) ↔ CO2 + H2 reaksiyaning muvozanat konstantasi 8500 C da 1 ga teng. CO va H2O ning boshlang’ich konsentratsiyalari 2 va 3 mol/l bo’lsa, ularning muvozanat holatdagi konsentratsiyalarini (mol/l) aniqlang.

[2-x] [3-x] [x] [x]

CO + H2O ↔ CO2 + H2 Kmuv = 1

→ x2 = (2-x) ∙ (3-x) → x2 = 6-5x + x2

5x = 6 x = 1,2 mol/l

[CO2]muv va [H2]muv ga teng.

[CO]muv = 2-1,2 = 0,8 mol/l

[H2O]muv = 3-1,2 = 1,8 mol/l

5.  NH3 + Cl2 ↔ N2 + HCl reaksiya hajmi 0,003 m3 bo’lgan idishda olib borildi. Kimyoviy muvozanat qaror topganda moddalarning konsentratsiyalari [NH3] = 0,2; [Cl2] = 0,1; [N2] = 0,3 mol/l bo’lsa, boshlang’ich moddalar miqdori (mol) yig’indisini hisoblang.

2NH3 + 3Cl2 ↔ N2 + 6HCl

2 -------- 3 -------- 1

x1 -------- x2 ------- 0,3 x1 = 0,6 mol/l (NH3); x2 = 0,9 mol/l (Cl2);
[NH3]bosh = 0,2 + 0,6 = 0,8 mol/l V = 0,003 m3 = 3 l

[Cl2]bosh = 0,1 + 0,9 = 1 mol/l

= C ∙ V = 0,8 ∙ 3 = 2,4 mol

= 1 ∙ 3 = 3 mol = 2,4 + 3 = 5,4 mol

6. SO2 + O2 → SO3 reaksiya V = 0,006 m3 bo’lgan idishda olib borildi. Kimyoviy muvozanat qaror topganda [SO3] ning konsentratsiyasi 0,8 mol/l ga teng bo’ldi. Boshlang’ich moddalarning miqdori SO2=9 mol va O2=6,0 mol bo’lsa, ularning muvozanat konsentratsiyasini (mol/l) toping.

2SO2 + O2 ↔ 2SO3 V = 0,006 m3 = 6 l

2 ------- 1 ––– 2

x2-------- x1––– 0,8 x1 = 0,4 mol/l(sarf kon. O2); x2= 0,8 mol/l(sarf kon. SO2);

(bosh) (bosh)

[SO2]muv = [SO2]bosh – [SO2]sarf = 1,5-0,8 = 0,7 mol/l

[O2]muv = [1] – [0,4] = 1-0,4 = 0,6 mol/l

7. NO + O2 → NO2 reaksiya V=0,01 m3 bo’lgan idishda olib borildi. Kimyoviy muvozanat qaror topganda (Km=1) 3 mol NO2 hosil bo’ldi. NO ning boshlang’ich konsentratsiyasi 0,6 mol/l bo’lsa, muvozanat qaror topish uchun O2 miqdorining (mol) necha foizi sarflangan.

V = 0,01 m3 = 10 l.

2NO + O2 → 2NO2 (muv)

2 mol/l ----- 1 mol/l ----- 2mol/l

0,3 mol/l --- 0,15 mol/l ----- 0,3 mol/l (muv)

(sarf) -------- (sarf) --------- (muv) [O2] bosh = x mol/l

0,09 = 0,09x - 0,0135