Amaliy mashg’ulot

8 = 23 = γ = 2 ga teng ekan.

15. Tenglamasi CO2 + H2 ↔ CO + H2O bo’lgan reaksiya boshlangandan 110 sekund vaqt o’tganda, is gazining konsentratsiyasi 0,27 mol/l bo’lgan. Shundan keyin yana 3 minut 15 sekund o’tgandan keyin esa 0,34 mol/l bo’lgan. Shu reaksiyaning o’rtacha tezligini toping?

1) ∆t = t1 + t2 = 110 + 195 = 305 sekund

2) υo’rt = = mol/l∙s

3) 1 sekund ------------------------------ mol/l∙s

60 sekund ------------------------------ x x =0,067 mol/l∙minut

16. 200C da ikkita reaksiyaning tezligi bir xil bo’lib, ularning biri uchun harorat koeffitsienti 2 ga, ikkinchisi uchun esa 3 ga teng. Qanday haroratda ularning tezliklari besh marta farq qiladi?

x lg 1,5 = lg 5
ga quyamiz.

t2 – 20 = 4 ∙ 10 = 40 t2 = 40 + 20 = 600C

17. Temperatura koeffitsiyenti 2 va 4 bo’lgan ikkita reaksiyaning boshlang’ich

haroratlari tegishli ravishda 300С va 400C ga teng. Qanday haroratda ikkinchi reaksiyaning tezligi birinchisidan ikki marta katta bo’ladi?

= 21· 2t2 – 80 = 10 + t2 – 30 t2 = 600C

Tarqatma material

Muvozanatning o’zgarishini 1884 yilda Le – Shatel’e ta’rifladi: Muvozanat holatda turgan sistemaga biror tashqi ta’sir o’tkazilsa (harorat, bosim yoki moddalardan birining konsentratsiyasi o’zgartirilsa), muvozanat shu ta’sirni kamaytiruvchi reaksiya tomon siljiydi.
Masalan, o’ng tomonga boradigan ekzotermik (teskari tomonga esa endotermik) jarayonni olamiz:

1.Harorat orttirilganda kimyoviy muvozanat chap tomonga siljiydi. Chunki issiqlik ajralyapti, harorat kerak emas. Haroratni pasaytirsak (sistema sovutilsa) muvozanat o’ng tomonga siljiydi.

2.Bosimning o’zgarishi . Yopiq idishda o’zgarmas haroratda mahsulotlar kam hajm egallaydi, boshlang’ich moddalar esa ko’proq hajm egallaydi. Yuqoridagi reaksiyada muvozanat bosim ortishi bilan o’ng tomonga siljiydi. Chunki 4 hajm 2 hajm

3. Konsentratsiyaning o’zgarishi. Agar boshlang’ich moddalardan birining konsentratsiyasi orttirilsa, shu modda ishtirokida o’ng tomonga boradigan reaksiya tezligi ortadi va kimyoviy muvozanat o’ng tomonga siljiydi.

4. Katalizator kimyoviy muvozanatga ta’sir ko’rsatmaydi, balki muvozanat holat qaror topishini tezlashtiradi.

Eslatma : Tenglamasi aA + bB ↔ cC + dD bo’lgan reaksiyaning tezlik ifodasi
bo’ladi. k - reaksiyaning tezlik konstantasi, reaksiyaga kirishuvchi moddalarning tabiatiga va haroratga bog’liq.
I. Moddalar konsentratsiyasining o'zgarishi

2A + 3B ↔ 2C + 2D

O'ngga siljitish uchun → A va B, A yoki B larning konsentratsiyasini oshirish kerak; C va D, C yoki D larning konsentratsiyasini kamaytirish kerak.