Amaliy yadro fiziкasi

Yarim o'tkazgicbli tletektorlar. Yadro zaп·asi yarim o'tkazgicl1\i detektor·ning ishchi hajmiga t11shganda u cпergiyasini e\ektronteshik
233
jнftini hosil qilishga sarflaydi. Ushbu jarayon natijasida eleklr za1yad­ lar hosil bo·liь, ular eleklrodlarga yig'iladi va eleklr iшp11lsi lю il qi­ la di. B11nday imp11lslar amplit11dasi zam1 detektoming isl1chi hajniidan o·tgan vaqtda sarf qilgan energiyasiga proporsional bo'ladi. Yarim o·tkazgichli detektorlarniпg asosiy 11st11nligi 11larni11g yнqori ajratish qoЬiliyati bo'lib, u ssintillatsion detektornikidan Ьiг tartib yuqor id ir. Kamchiliklaridan Ьiri past effektivligi, ₁₁ bilan isl1laganda va 11ni saq­ lasl1da past l1aюratli suyuq azotdan foydalanishdadir.
Hozirgi kunda asosan o'ta toza ger111aniyli yarim o·tazgicl,li detck­ torlar qo'llaniladi. В11 detektorlar yuqori effektivlikka va y11qoi·i energe­ tik ajratish qoЬiliyatiga egadir.

234
MASALALAR YECHISH UCHUN NAMUNALAR

1- masala . Ajratisl1 vaqti f = 0,20 ms bo'lgaп Geyger-Myuller sa­ nagichi 3.0·10 ⁴ imp./min пi qayd qi lg an. Sanagich orqali I daqiqada o'tgan o'rtacha zaпalar soпini baho laпg .

1
1//,ТШJI^-
: Т' •
2 3
ll//l /,,1// \
4
bc2<:1J1•
t

Yechilisbl: Наг qanday yadro nurla11ishlar saпagichlari zarrani qayd qilgandan keyin o•zining xt1susiyatini tiklash uchtш ma'lum bir f vaqt oralig'i11i sarflayd i. Bu f vaqtni yadro zar1·a lar sanagicl1lariniпg eng asosiy xarakteristikalaridan biri bo·Ji b, u tiklanisl1 vaqti deyiladi. Agar usl1bu vaqt oralig'ida sa11agicl1ga zarra kelib tushga11 bo'Jsa, uпi sa­ nagich qayd qilmaydi. Ushbu hodisa quyidagi rasmda tasvir ettirilgan bo' li b, Ьш1dа /, 2, 4-zш·rа/ш· qayd qili11adi, 3-zarra esa qayd qilinmay­ di. Bunga sabab 3-zarra sa11agich o'z xususiyatini tiklash uchun ketgaп vaqt intervaliga to·g'ri kelgaнda kelib tushgan.
Usl1bu vaqt icl1ida saпagich orqali o'tgaн zaпalarni11g N₀ o'rtacha
sonini a11iqlash ifodasini quyidagi ko'ri11ishda yozamiz:

0
N = N + DN (1)

=
bu yerda 1 >> f vaqt davomida qayd etilgaп zarralar soni N ga teng;
DN п ·Лt - quyidagi yig'indi to'liq vaqt icl1ida qayd qili11magan zar­
0
ralar son i:
Dt = fN= тпt ⁽²⁾
bt1 ye1·da f N- yig'indi vaqt bo•lib, bu vaqt davomida sanagich zarralar­ ni qayd qilmaydi. U \10\da
N₀ = N + 1i₀r n1 (3)
В11 ifodani11g chap va 0'11g to111onlari11i t ga bo'lamiz va quyidagiru olamiz:
(4)

235

. п
Bu tenglan1adan qнyidagini olamiz:
3- 10⁴
11 -=---=----:-------:--- 3,3-10 ⁴ imp.lmin
⁰ 1-пr 1- 3· 10 ' · 2 ·10 .... /60