Amaliy yadro fiziкasi

-§. R:tc.liatsion ckologiya

«Radioekologiya,, atamasi 1956-yilda fanga kiritilga11 bo' li b, ushbu tan sol1asi ХХ asп1iпg 50-yillш·ida yadro quroli sinoYlari, atom elektr sta11s iya la1· i va уаdго obyektlarida yuz berga11 lialokatlar ta'sirida atrof­ nшl1it11ing 1·adiatsion ifloslanisl1 darajasi 01·tisl1i Ьilan bog'liq lюlatda sltakllш1g:щ.
Rшli11t.fio11 ekologiya - taЬiiy va sun'iy (antropogen) manbalar aso­ sidagi ionlasl1tiruvcl1i 1·adiatsion nurla11isl1ning (radionнklidlar) Ьiotse­ nozlarga ta'sir mexanizmlarini o'rganuvchi fan sol1asi hisoЫanad i.

67
Radiatsion ekolog(1•a (rallioekolo,: 1•0) - tirik organizmlai· va ular­ ningjamoa\arining tabiiy radioпuklidlai·yoki texnogen tavsifdagi 1·adio­ aktiv ifloslanish mant1a\ari ta'siri slшroitda 1ш1v_j11dligi x11susiyatlari11i o'rgaiшvchi fan solшsi hisoЬ\anadi.

Rossiyada 1·adioekologiya fani riv jlanisl1iga V.l. Veшadskiy,

16. 
    Rixvanov, А.М. Kuzin. А.А. Pe1·edelskiy, V. M. Klechko,,s­ kiy, N.V. Timofeev-Resovskiy. F.A. Tixo111irov, R.M. Alcksaxin. У.А. Shevcl1enko kaЬi olimlai· katta l1issa qo'shishgan.
    

Radioekolgiya fani taЬiiy va antropogen kelib cl1iqisl1 tavsifiga ega bo'lgan ionlashti1·uvc'1i п11rlaпis\1 turla1·i va manbalarini 0'1·ganadi, radionuklidlarniпg Ьiosfe1·a tarkiЬiy qis111l ai·ig a t11sl1isl1 qo111111iyatlarini tadqiq qiladi va q11yidagi Ьо' limlarga ajratiladi:
Nazariy rmlioekolog(va - radioпнklidlarniпg ekotizimlarda migrat­ siyasi masa\alarini o'rganadi;
Ek.,;perimental rшlioe/щ/ogiya - Ьiologik orgaпizmlarga io11lasl1ti­ ruvchi nurlanishning ta'sir mexaniz111larini o'rgaпadi va 11larni radiat­ sion nurlani$l1dan hinюya qilish chora-tadЬir\.,rini il111iy asoslab beradi. Rmfioekologiya hevositu - hayvonlar radioeko\ogiyasi. o'siшliklar radioekologiyasi, gidroradioekologiya. mik1·oo rganizm \ю· radioekologi­ yasi, o'nnonlar radioekologiyasi, qishloq xo'_jaligi radioekologiyasi va
bosliqa yo'nalishlarga ajratiladi.
Ekologik Ьiofizika, jumladan, radiatsion ekologiya fan sol1alarining amaliy jil1atdan muhim vazifalaridan Ьiri - Ь11 atrof-mul1itning atropo­ ge11 oшillar ta'sirida ifloslanisl1 (kiшyoviy va fizik, j11mladan, ra

• 
  Biotest (Ьioassay) - \aboratoriya sharoititla ifloslaпish mнl1iti tar­ kiЬidan oliпgan Ьiologik obyektlar siпov папшпаlаriпiпg morfologik. genetik, Ьiokiшyoviy va hokzzo strukшra-fuпksioпal tizimlaridagi o'zgarisl1lar asosida mul1itniпg ifloslanish dara_jasiпi balюlash нsluЬi l1i­ s0Ыanadi.
  

68

• 
  Bioindikatsiya (Ьioindication) - yasl1ash muhitida taЬiiy va antro­ pogen tavsiГga ega zaгarli chiqiпdilar ta' s irig a nisbatan tirik organizm­ larning javob reaksiyasi asosida. шavjнd holatni baholash uslt1Ьi his o b­ lanadi.
  

Atrof-m11hitni raclioekologik mon ito ring qilish asosida olib borilgaл radioekologik tadqiqotlar nat ij alar i, yadro qurollar sinashni cl1eklash va ulмni urusl1 sharoitida isl1latisl1dan bosl1 tortish t1chtш xalqaro konven­ siyalarni qabt1I qilishda katta ta'sir ko' rsatd i. Sanoatda radioekologik tadqiqotlar tavsiyalaridan kelib chiqqan holda. уаdго reaktorlarni sovi­ tisl1 yopiq sikllari, radioaktiv aerozol tutqicl1lar, radioaktiv cl1iqindilarni saqlash, zш·a1·si zla11ti risl 1 t1st1llari isl1lab chiqilnюqda va aшalga oshiril­ moqda.

69