Amaliy yadro fiziкasi

-§. Pozitron emission toшogгafiya

Tibbiyot faпi tex11ikasining rivoj\a11ishi liam111a vaqt fizika fanining гi, ¹ o _jlanisl1i Ьila11 cl1a111bai·c\ias bog"liq bo"lib kelgan. Fizika H111idagi kasl1tiyotlar ma'lшn vaqt o·tgandaп keyiп tibЬiyotga 111a'lшn Ьiг tasl1- xis qo"yish yoki davolash ust1llari sifatida kiгib kelgaп. Bunga 111isol qi­ lib oddiy i11so11 qon bosi111i11i o·Jc]iasl1. ultratovush tasl1xis usuli, radio­ izotoplar ust1llai·i va bosl1qalami kelti1·isl1 mu111kin.
Hozi1·gi kш1cla tibbiyot11i11g шrli solшlai·ida keng qo'llaнilayotgan шetod bt1 pozitгon e111ission toшografiya hisoЫaнib. bu metod qisqa yasho,,chi radioizotoplaп1i qo· llashga asoslangan. Pozitron emission tomografiya (РЕТ) ikki fotoпli e111issio11 to111ografiya 11am deyiladi. Bu metodda i11s011 va lшy,,onlamiнg ichki a·zolш·iпi radiont1klidli toшogra­ fiya yoгdшnida o·гgш1iladi.
1933-,,ilda пemis Ьiokimyogari Vш·burg (Otto Geнrix Varburg)
xa,,fli sl1i h (o"s111a) yuqori darajada glt1koza iste'шol qilisl1i11i (ehtiyo­ ji) aniqladi. 1977-yilda olimlar kalшш1sl1 miyasida xavfli shislшing glu­ kozaga bo·lgan el1tiyoji11i o·гgaпishda uglerod radioaktiv izotopi yor­ dшпida dezoksiglL1kozasini11g mahalliy tar-qalish darajasini o'lchashнi o'rga11isl1di. Usl1bt1 taj1·iba 1979-yilda insonla1·da o·tkazilgaп. Bunda radioaktiv flor '"F izotopiнing ftorodezoksiglt1kozasida11 foydala11ilga.11. FtorodezoksiglL1koza bu - glukozaлing aпalogi hisoЫanadi. U glukoza­ da11 f.irq qilib. t111i11g 111etabolizi111i tez tugallaпadi va mahsulotlari Ьirik-

173
malarga to'planadi. Radioaktiv ftor-18 izotopi (yarim pa.-cl1alш1ish da,'­ ri 109,8 min) parchalanadi va o'ziclaп pozitroпlar chiqaradi. В11 baja­ rilgan ilmiy tadqiqot ishlari posilron-emission to1110graliya melodi11ing yш·atilisl1iga asos Ьо' ldi.

Pozitron-emission tomograjiya - bu 011kologik, kardiologik ,,а nevrologik kasalliklarga е11а tashxis qo•yishni11g a11iq va zamonaviy usuli bo'lib qolmoqda (4.2-гшт).
Pozitron-e111issio11 tomog1·afiya qнyidagi solшlarda qo·llaniladi:
/. Onkologiyacla: sarato11 kasalligini tasl1xislas/1(/a, me/as/azaga lashxis qo 'yisl1cla, sш·a/mmi .1·ш11ш·а/i clmюs/mi na=oNJ/ чi1is/1cla:

2. 
   Karcliologiyada: yurakning is/1e111ik kasalli,f!;illa, l/01·/okm·o11ш· sh1111tlasf1da11 oldin;
   
3. 
   Nev1·ologiyacla: parisl1011xoli1· skle1·o z ,•а buslщa kasalliklanla;
   
4. 
   Psixia11·iya ,,а ge1 ·m11ologiya da: Alsgeymeг kasalligilla.
   

4.2-rasm. Pozitro11-emissio11 tomogrcifiya11i11g 11111111//iy ko ' rinisl i i.

·ч
Rad io 11uk li d la1·ni elckrron tez latk ic l1Ja 1· yordarnida olisl1 yo·Jlari ish­ lab chiqilgan Ьо · lib. Ьш1dа tom10zla11isl1 nu1·la11isl1lar i isl1latil adi.

Poz itro11-e rniss ion to rnog ra fiya us ul i hu_jay1·a da1·ajas ida modda al­ ma sl1i1111vi l1aqida axborot olis l1ga irnkon be1·ad i.
l-loz irg i kш1da pozitron emission to111ografiyada qo'lla11ilayotgan rad io1111k l id lar asosan siklotro11da oli11adi. Elekt.-on tczlatkicl1larda va siklotгo11la1·da oliпayotgan rad io11t1kli d lar bo'yicha ma'lшnotlar to·plaпdi va trlar 4.9 va 4.10-jшll'allaNla beri ld i.
4._9- jadval.
Pozit 1·on-e 111issin 11 toпюgrafiyatla qo'l!anilaynt ш1 radionuklicllami elektro11 tezlatkic/1/ш· yo1·da111ida olis/1.