A`meliy sabaq №8 I. Tema: Qan jaratiwshi ha`m immun qorg`aw organlarinin` mikroskopiyaliq du`zilisi II

Du`zilisi . Limfa tuyini lobiya tárizli formada bolıp razmeri 0,3-1,0 sm bolıp onıń dunki tárepinen limfanı tuyinge alıp kiriwshi tamırlar ishke kiredi ,al batıq tárepi «tuyin dárwazası» dep atalıp bull jerden arteriya qan tamırı ishke kiredi xám vena ,limfa tamırı bolıp shıg`adı. Tuyinniń sırtı tıg`ız talalı biriktiriwshi toqımadan duzilgen kapsula menen qaplang`an. Kapsula sostavında kollagen talshıqları xám tegis bulshıq et kletkaları tutamları ushırasadı. Kapsuladan ishke qaraytrabekulalar kirip olar tuyin ishinde bir biri menen qosılısadı. Tuyinniń denesin stromasın retikulyar toqımadan duzilgen ,olar trabekulalar menen birlesip tor payda etedi. Tor boslıg`ı T,V-limfotsitler xám mikroortalıq duziwshi kletkalar menen tolg`an. Tuyin kapsulasınıń astında qaraltım zona qabıq zonası dep, al tuyinniń ortasındag`ı aqshıl zona mańız zonası dep qabıq xám mańız zona arasında aralıq yamasa perikortikal T-zona dep ataladı . Limfa tuyini stromasınıń retikulyar toqıması limfotsitler menen birlesip limfoidlıq toqımanı payda etedi.
Tu`yinniń qabıq zonasında limfoid follekulalar k óp sanda bolıp jaylasqan forması d óngelek razmeri 0,5-1,0 mm follekulanıń stroması tor tárizli bolıp jaylasqan retikulyar talshıqlardan turg`an , tor aralarında k ópshiligi V-limfotsiti kletkalar xám mikro ortalıq payda etiwshi kletkalar boladı. Xár bir limfoyd follekula sırtqı qaplawshı , oraylıq xám aralıq b ólimlerde mayda limfotsitler tajı (korona) payda ettp jaylasadı olar qaaltım reńde boladı. Follekulanıńoraylıq b ólimi ashıq reńde bolıp onı k óbeyiw orayı yamasa Germentativlik tsentr dep ataydı. K óbeyiw orayında mitotik b óliniw uqıbına iye bolg`an limfoblastlar xám prolimfoblastlar az sanda mayda limfotsitler ushırasadı. Bulardan basqa k óbeyiworayındak óp sanda makrofaglar , dentritli kletkalar , plazmatik kletkalar ushırasadı. K óbeyiw orayınıń razmeri organizmge antigenler tuskende ulkeyedi , ol jerdegi kletkalarda mitoz jolı menen k óbeyiw protsessi kusheyedi. Kerisinshe organizmde tınısh jag`day bolsa kobeyiw orayı kishireyedi.
Limfa twyininiń aralıq zonasında T-limfotsitler jaylasqan qabıq aldı (parakortikal) zona T-limfotsitler ushın arnalg`an zona bolıp ol jerde T-limfotsitler ushın ayrıqsha jag`day duziwshi interdigiterlewshi kletkalar ushırasadı , T-limfotsitlerdiń k óbeyiwi ushın xám olardıń effektorlı kletkalarg`a differentsiyalanıwın táminleydi. Bull zonada k óp sanda post kapillyarlar , venulalar bolıp olar arqalı T xám V-limfotsitler tuyin ishine kiredi xám shıg`adı.
Mańız zatlar zonası. Tuyinniń qabıq b óliminen baslang`an dizbekler mańız zonasına shekem dawam etedi , mańız zonadag`ı tasma dizbekler arasında V-limfotsitler ,plazmatik kletkalar, makrofaglar jaylasadı. Plazmatik kletkalar mańız zonada rawajlanıp pisip jetilisedi. İshki mańız dizbegi arqalı qan tamırlar xám gemokapillyarlar ótedi. Limfa tuyini i shindegi sinuslar arqalı limfalar ag`ıp ótip limfotsitler menen bayıp otıradı.
Limfatik tuyinler sırtqı xám ishki faktorlarg`a juda sezgir boladı. Olarg`a ionlanıwshı nur tásir etkende limfotsitler tez óledi. Buyrek usti bezi garmonı jetispegende kerisinshe barlıq organlardag`ı limfoyd toqımaları k óbeyedi.