Amonboyev mahammadsidik
— har bir bo‘g ‘inning ishida ixtisoslashuv va mehnat
Download 3.98 Mb. Pdf ko'rish
|
61a1df565b84c4.81967751
- Bu sahifa navigatsiya:
- - o ‘zini-o‘zi tartiblash.
- -ichki raqobatning mavjudligi
- 1.3. Bozor infratuzilmasi nazariyasini o‘rganishdagi muhim yondashuvlar
—
har bir bo‘g ‘inning ishida ixtisoslashuv va mehnat taqsimoti hisobiga erishiluvchi samaradorlik. Aynan bozor in fratuzilmasi muassasalari tabiati uchun faoliyat yo'nalishlarining serqirraligi, yuqori darajadagi diversifikatsiya emas, balki ixtiso slashuv va mehnat taqsimoti tavsifli hisoblanadi. Bozor infratuz ilmasi asosiy soha uchun shug'ullanish noqulay yoki samarasiz bo'lgan «maydoncha»ni aniqlab, unga ixtisoslashuv orqali faoliyat ko'rsatishi asosiy qoida hisoblanadi; - o ‘zini-o‘zi tartiblash. Korxona belgilagan narx va uning chakana narxi o'rtasidagi farq hisobiga tashkil topuvchi, cheklangan daromadlar doirasida amal qilib, muntazam ravishda qayta mos- lashib turishga undovchi o'zini-o'zi tartiblash bozor infratuzilmas ining harakat mexanizmi hisoblanadi; -ichki raqobatning mavjudligi Iqtisodiyotning barcha jab- halari singari bozor infratuzilmasi sohasida ham uni kuchsizlantiru- vchi, taraqqiyotini sekinlashtiruvchi omil - yakkahukmronlik hi soblanadi. Shunga ko'ra, yakkahukmronlikning vujudga kelishi va rivojlanishiga qarshi kurashuvchi turli bo'g'inlar o'rtasidagi ichki raqobatning mavjudligi soha faoliyati samaradorligining asoslari- dan biri bo'lib xizmat qiladi. 20 Bozor infratuzilmasining iqtisodiy mohiyatini yanada chuqurroq ochib berish uning tarkibiy qismlarini aniqlash va rivojlanish xususiyatlarini ko‘rib chiqishni taqozo etadi. 1.3. Bozor infratuzilmasi nazariyasini o‘rganishdagi muhim yondashuvlar Yuqorida ta’kidlanganidek, bozor infratuzilmasi tarkibiy qismlarini turkumlarga ajratishda yana shu narsa m a’lum bo‘ladiki, ba’zi bir tuzilmalaming alohida bozor turlari bilan o ‘zaro aloqadorligi mavjud emas. Balki, ular barcha iqtisodiy munosabatlami, shu jumladan, bozor aloqalarini ham tartibga solib turadi yoki ulaming samarali amalga oshishi uchun ko'maklashadi. Jumladan, soliq idorasi, sug'urta muassasasining ba’zi turlari, bojxona, emissiya banki kabi tuzilmalar bevosita davlat tomonidan tashkil etilgan bo'lib, ular iqtisodiy faoliyatning zarur me’yor va tartiblarda olib borilishini ta ’minlashga xizmat qiladilar. Bozor infratuzilmasi unsurlarining tarkib topishi va rivojlanishi darajasi turli mamlakatlarda turlicha bo'lishi mumkin. Bu esa: -iqtisodiyotning rivojlanganlik darajasi; -unda olib borilayotgan iqtisodiy siyosatning xususiyatlari; -infratuzilma sohasining rivojlanishiga bo'lgan e ’tibor; -davlat tomonidan qo'llab-quwatlashning mavjudligi kabi bir qator omillar ta ’siri ostida shakllanadi. Shunga ko'ra, O'zbekistonda bozor infratuzilmasining rivojlanish xususiyatlarini o'rganish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Ilmiy tadqiqotlarda bozor infratuzilmasini ta’riflashda, rivojlangan infratuzilmaga ega bo'lgan mamlakatlar tajribasini tahlil qilish va 0 ‘zbekistonning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga oigan holda quyidagi uslubiy yondashuvlar tavsiya etiladi: - funksional; - tarmoq; - bozorlarga xizmat qilish; 21 -h u d u d iy faoliyati; - mulk shakllari; - rivojlanganlik darajasi. Bozor infratuzilmasining funksional belgisi takror ishlab chiqarish jarayonining uzliksizligini ta ’minlashdagi rolini to‘liq ochib beradi, y a’ni: savdo vositachilik, moliya-kredit, iqtisodiy- axborot, iqtisodiy-huquqiy, tashqi iqtisodiy kabilami. Tarmoq nuqtai nazaridan - savdo, ta ’minot, mahsulotni sotish, tayyorlov, moliyalash, kredit, sug‘urta, axborot-hisoblash, ko‘chmas mulk bilan operatsiyalar va umumiy tijorat faoliyati bilan bogMiq boMgan infratuzilma. Bozorlarga xizmat qilish belgisi bo‘yicha: - turli bozorlarga xizmat qiluvchi universal xarakterga ega boMgan umumbozor infratuzilmasi (tijorat banklari, sug‘urta kompaniyalari, maslahat, auditorlik firmalari, axborot muassasalari va hokazolar); - alohida bozorlarga xizmat qiluvchi infratuzilma (iste’mol bozori, ishlab chiqarish vositalari, moliya va ko‘chmas mulk bozorlari va hokazolar). hududiy faoliyati bo‘yicha: -xalqaro (xalqaro banklar, biijalar, sug‘urta kompaniyalari, chet el firmalari, vakolatxonalari, chet el banklari filiallari, tashqi savdo firmalari, bojxona tashkilotlari, xalqaro yarmarkalar va hokazolar); - milliy ( 0 ‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi, Respublika fermer xo‘jaliklari uyushmasi, Tovar-xomashyo birjasi, Respublika fond biijasi, Agrobank va hokazo); - hududlararo (hududiy tovar biijalari, hududlararo ulguiji savdo uyushmalari va hokazo); - hududlar (viloyatlardagi ulguiji savdo, tijorat banklari, savdo uylari va hokazolar); - shahar va tumanlardagi (ulguiji va kichik ulguiji, marketing, reklama firmalari, advokatlik idoralari, auditorlik firmalari va hokazolar). 22 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling