Андижон цишлок; хужалиги и н с т и т у т и

3. Fermer xo‘jaliklariga sug‘urta xizmatini tashkil etish

Hukumatimiz  tom onidan  istiqbolda  qishloq  x o ‘jaligini  rivojlantirishni 

fermerlik harakati bilan bogUar ekan,  bu hoi  « 0 ‘zagrosug‘urta» kompaniyasi 

faoliyatida  ham  o ‘z  aksini  topgan.  Yildan-yilga  fermer  x o ‘jaliklariga  taklif 

etilayotgan  sug‘urta  turlari  k o ‘payib, 

fermerlar 

sug‘urta  qamrovim 

kengaytirish  uchun  shartnomalar  shartlari  yengillashtirilmoqda.  Jumladan 

eng  katta  yengilliklardan  b o ‘lib  tarif  stavkalari  pasaytirib  kelinishi, 

sug‘urtalanadigan  xatarlar  soni  ortishi,  sug‘urta  m uddatlan  uzaytinhshi 

kabilar  misol  b o ‘la  oladi.  Bundan  tashqari  har  bir  tum an  hududida  agentlik 

shahobchalar  ochilib,  fermerlarga  qulay  va  tez  xizmat  k o ‘rsatish  uchun 

ularning  sonini  keskin  oshirish  rejalashtirilganki,  bu  o ‘z-o‘zidan  kompamya 

tomonidan  fermer  x o ‘jaliklari  bilan  kelajakda  keng  k o ‘lamli  va  samarali  ish 

olib borish maqsadini oshkor etadi.

0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining  1997-yil  6  martdagi  125- 

sonli  qaroriga  asosan  qishloq  xo‘jalik  mahsulotlari  yetishtirish  bo‘yicha 

ishlami  o ‘tkazish uchun  avans tariqasida beriladigan va fyuchers  kontraktlari 

bo‘yicha  m ablag‘lar  qaytarilishini  sug‘urta  qilish  orqali  Respublikamiz 

fermer  xo‘jaliklariga,  birinchidan,  transhlar  orqali  moliyalashtirilishiga  kafil 

bo‘lib 

tursa, 

ikkinchidan, 

tabiat 

injiqliklari 

va 

ishlab 

chiqarish 

texnologiyasiga bog‘liq bo‘lmagan sabablarga tayyorlov tashkilotlari oldidagi 

qarzlarini qoplash borasida kattagina ishlarni amalga oshinb kelmmoqda. 

2002-yil  7  noyabrdan  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining 

383-sonli  "Davlat  ehtiyojlari  uchun  xarid  qilinadigan  qishloq  xo jalik 

mahsulotlari 

yetishtirishni 

m ablag‘ 

bilan 

ta ’mmlash 

mexamzmim 

takomillashtirish  chora-tadbirlari  to ‘g‘risida"gi  qaroriga  asosan  sug‘urta  turi 

joriy  etildi.  Bunga  k o ‘ra,  fermer  x o ‘jaliklarining  davlat  ehtiyojlari  uchun 

sotiladigan  paxta  xom  ashyosi  va  g ‘alla  yetishtirish  b o ‘yicha  xarajatlarm

---

ularga  xizmat  k o ‘rsatuvchi  tijorat  banklari  orqali  to ‘g ‘ridan-to‘g‘n   imtiyozli 

kreditlash  mexanizmi  2003-yil  hosili  uchun  sinov  tariqasida  Buxoro, 

Farg'ona, N am angan v a Xorazm viloyatlarida amalga oshm ldi. 

T o‘g‘ridan-to‘g ‘ri  imtiyozli  kreditlash  mexanizmi  fermer  xo'jaliklarining 

mablag‘lardan 

samarali 

foydalanish 

uchun 

iqtisodiy 

javobgarligi 

m as’uliyatini  oshirdi.  2003-yilda  fermer  xo'jaliklarining  olgan  kredit 

mablagUarining  qaytarilishi  kompaniyaning  joylardagi  sug'urta  bo'lim lari 

tomonidan to ‘liq sug‘urtalandi.

M ablag‘lardan  samarali  foydalangan  fermer  xo‘jaliklarining  qishloq  xo'jalik 

mahsulotlarini  yetishtirish  hajmi  ko‘paydi,  ularning  sifati  oshdi.  Jam g‘arma 

tomonidan ajratilgan mablag* lam ing to'liq qaytarilishi ta ’minlandi.

0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  M ahkamasining  2003-yil  30  oktyabrdagi 

«

2 0 0 4

-

2 0 0 6

-yillarda  fermer  xo‘jaliklarini  rivojlantirshp  konsepsiyasmi 

amalga  oshirish  chora-tadbirlari  to ‘g‘risida»gi  476-sonli  qarorlariga  asosan 

2004-yil  hosilidan  boshlab  Andijon,  Jizzax,  Navoiy,  Samarqand  viloyatlan 

fermer  xo'jaliklariga  va  2005-yil  hosilidan  boshlab  Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi,  Qashqadaryo  viloyati,  Surxondaryo  viloyati,  Sirdaryo  va 

Toshkent viloyatida joylashgan  fermer xo‘jaliklariga davlat ehtiyojlari  uchun 

xarid  qilinadigan  g ‘alla va paxta hom-ashyosi  yetishtirish xarajatlanm  tijorat 

banklari  tom onidan kreditlash joriy  qilindi.  Ushbu  qaror kompaniyadan  ham 

katta m as’uliyat talab qilib, fermer xo‘jaliklari bilan yanada yaqinroq  faoliyat 

olib borishga yana bir kuchli omil bo‘ldi.

Umuman  olganda  kompaniya  tomonidan  qishloq  xo'jalik  sohasida 

fermerlarga 

ko‘rsatilayotgan 

sug'urta 

xizmatlari 

doimiy 

ravishda 

takomillashib,  ko‘rsatilayotgan sug‘urta xizmat turlari kengayib bormoqda.

---

Oxirgi  ikki  yil  davomida  rivojlangan  mamlakatlar  qishloq  xo‘jalik  sug‘urtasi 

tizimi  o'rganilib  ularning  ilg‘or  tajribalarini  bizning  sharoitda  qo'llash

masalalari k o ‘rilmoqda.

Jumladan,  ko‘pgina  rivojlangan  mamlakatlarda  tabiiy  ofatlar  oqibatlarida 

ko‘rilgan  zararlarni  qoplash  sxemalari,  asosan  sug‘urta  tizimi  orqali  amalga 

oshirilib kelinadi.

Misol  uchun,  Yaponiyada  fermerlar  rejalashtirgan  daromadmi  70-90 

foizigacha kafolatlash uchun budjetdan sug‘urta badalini  50 foizi m iqdondagi 

mablag‘ni  sug‘urta  kompaniyasiga  o ‘tkazib  beradi,  yil  yakuni  bo‘yicha zarar 

sug‘urta  kom paniyasida  to ‘plangan  m ablag‘dan  oshib  ketsa,  ortgan  qismi

budjet hisobidan qoplanadi.

AQShda  davlat  tomonidan  hosilni  65-85  foizigacha  bo‘lgan  qismini 

sug'urtalash  uchun  sug'urta  badalining  60  foizi  davlat  hisobidan  qoplanadi, 

shunga  o'xshash  dasturlar  Ispaniya,  Kanada,  Fransiya,  Isroil  va  boshqa  bir 

qator rivojlangan mamlakatlarda ham qo  llaniladi.

Ekinlar  hosili  sug‘urtasi  bo'yicha  Amerika  Q o'shm a  Shtatlari  katta  tajnba 

to'plagan.  1938-yildayoq  AQSh  da  sug'urtaning  bu  turim  Federal  Sug urta 

Korporatsiyasi  orqali  qo'llab-quvvatlash  boshlangan  edi.  Bu  davlat 

korporatsiyasi  orqali  fermerlar  to'laydigan  sug'urta  mukofotim  60  foizim 

federal budjeti orqali to ‘lab berilgan.

Davlat  sug'urtasidan tashqari,  ekinlar hosilini  AQSh  da shirkatlar va xususiy 

sug‘urta kompaniyalari ham sug‘urtalaydi.

AQSh  da  asosan  oziq-ovqat  va  yem  uchun  yetishtiriladigan  m akkajo'xori, 

jo'xori,  so 'y a  kabi  ekinlar  hosili  sug'urtalanadi.  Sug'urta  mukofotini 

hisoblashda ekinning o'rtacha oxirgi 4-yillik hosili qabul qilingan.